Chủ nghĩa đa nguyên (pluralism) như một triết lý chính trị (political philosophy) là sự đa dạng trong một cơ quan chính trị, được coi là cho phép sự chung sống hòa bình của các lợi ích, niềm tin và lối sống khác nhau. Mặc dù không phải tất cả những người theo chủ nghĩa đa nguyên chính trị đều ủng hộ một nền dân chủ đa nguyên, nhưng đây là lập trường phổ biến nhất, vì dân chủ thường được coi là cách công bằng và hiệu quả nhất để điều hòa giữa các giá trị riêng biệt. Nhà lý thuyết chính trị Isaiah Berlin, một người ủng hộ mạnh mẽ chủ nghĩa đa nguyên, đã viết: “hãy can đảm thừa nhận sự thiếu hiểu biết, sự nghi ngờ và sự không chắc chắn của chúng ta. Ít nhất chúng ta có thể cố gắng khám phá những gì người khác… cần, bằng cách… làm cho bản thân chúng ta có thể biết con người như họ thực sự là, bằng cách lắng nghe họ một cách cẩn thận và thông cảm, và hiểu họ, cuộc sống và nhu cầu của họ…”. Do đó, chủ nghĩa đa nguyên cố gắng khuyến khích các thành viên trong xã hội chấp nhận sự khác biệt của họ bằng cách tránh chủ nghĩa cực đoan (extremism) – chỉ tuân thủ một giá trị, hoặc ít nhất là từ chối công nhận những giá trị khác là hợp pháp, và tham gia vào cuộc đối thoại thiện chí. Những người theo chủ nghĩa đa nguyên cũng tìm cách xây dựng hoặc cải cách các thể chế xã hội để phản ánh và cân bằng các nguyên tắc cạnh tranh.
Một trong những lập luận nổi tiếng hơn về chủ nghĩa đa nguyên thể chế đến từ James Madison trong bài báo The Federalist số 10 (The Federalist paper number 10). Madison lo sợ rằng chủ nghĩa bè phái sẽ dẫn đến đấu đá nội bộ trong nền cộng hòa Mỹ mới và dành bài báo này để đặt câu hỏi về cách tốt nhất để tránh xảy ra tình trạng như vậy. Ông cho rằng để tránh chủ nghĩa bè phái, tốt nhất là cho phép nhiều phe phái cạnh tranh (ủng hộ các nguyên tắc cơ bản khác nhau) ngăn cản bất kỳ phe phái nào thống trị hệ thống chính trị. Điều này dựa vào, ở một mức độ nào đó, một loạt các xáo trộn làm thay đổi ảnh hưởng của các nhóm để tránh sự thống trị của thể chế và đảm bảo cạnh tranh.
Giống như Edmund Burke, quan điểm này quan tâm đến sự cân bằng và việc đặt bất kỳ nguyên tắc trừu tượng đơn lẻ nào phụ thuộc vào sự đa dạng hoặc sự hài hòa thực tế của các lợi ích. Chủ nghĩa đa nguyên thừa nhận rằng một số điều kiện nhất định có thể khiến việc đàm phán thiện chí trở nên bất khả thi và do đó cũng tập trung vào những cấu trúc thể chế nào có thể sửa đổi hoặc ngăn ngừa tốt nhất tình huống như vậy. Chủ nghĩa đa nguyên ủng hộ thiết kế thể chế theo một hình thức chủ nghĩa hiện thực thực dụng ở đây, với việc áp dụng sơ bộ các cấu trúc xã hội-lịch sử hiện có phù hợp khi cần thiết. Một trong những vấn đề gây khó khăn cho bất kỳ cuộc thảo luận nào về chủ nghĩa đa nguyên là nó là một khái niệm đa diện. Có ít nhất bốn cách khác nhau mà thuật ngữ chủ nghĩa đa nguyên đã được sử dụng.
William E. Connolly thách thức các lý thuyết cũ hơn về chủ nghĩa đa nguyên bằng cách lập luận cho chủ nghĩa đa nguyên như một mục tiêu chứ không phải là một trạng thái của sự việc. Lập luận của Connolly về “sự nhân lên của các phe phái” tuân theo logic của James Madison trong việc thu hút các nhóm, khu vực bầu cử và cử tri ở cả cấp độ vi mô và vĩ mô. Về cơ bản, ông đã chuyển lý thuyết từ một lý thuyết bảo thủ về trật tự sang một lý thuyết tiến bộ về sự tranh chấp và tham gia dân chủ. Connolly giới thiệu sự khác biệt giữa chủ nghĩa đa nguyên và đa nguyên hoá (pluralization). Chủ nghĩa đa nguyên, cho dù là chủ nghĩa đa nguyên nhóm lợi ích của Robert A. Dahl hay chủ nghĩa đa nguyên “hợp lý” của chủ nghĩa tự do chính trị, đều hướng đến sự đa dạng hiện có của các nhóm, giá trị và bản sắc cạnh tranh để giành quyền đại diện chính trị. Ngược lại, đa nguyên hóa nêu tên sự xuất hiện của các lợi ích, bản sắc, giá trị và sự khác biệt mới, đưa ra các yêu sách về quyền đại diện hiện không thể đọc được trong trí tưởng tượng đa nguyên hiện có.
…
