Trong hàng không quân sự, không đoàn (wing) là một đơn vị chỉ huy. Trong hầu hết các lực lượng hàng không quân sự, không đoàn là một đội hình máy bay tương đối lớn. Ở các quốc gia Khối thịnh vượng chung, một không đoàn thường bao gồm ba phi đoàn (squadrons), với một số không đoàn tạo thành một liên đoàn (group, khoảng 10 phi đội). Mỗi phi đoàn sẽ có khoảng 20 máy bay.
Cơ cấu tổ chức của các đơn vị bay ở một số quốc gia NATO được chọn, theo quy mô tương đối:
– Hải quân Hoa Kỳ, Hải quân Hoàng gia: không đoàn (wing), liên đoàn (group), phi đoàn (squadron), phi đội (flight).
– Không quân, Thủy quân Lục chiến Hoa Kỳ: Sư đoàn không quân (air division), không đoàn (wing), liên đoàn (group), phi đoàn (squadron), phi đội (flight), phân đội (element/section).
Cách sử dụng trong Khối thịnh vượng chung
Nguồn gốc
Khi được thành lập vào năm 1912, Quân đoàn bay Hoàng gia Anh (RFC) được dự định là một lực lượng liên quân, kết hợp của Quân đội Anh và Hải quân Hoàng gia. Do sự cạnh tranh tồn tại giữa lục quân và hải quân, thuật ngữ mới đã được sử dụng để tránh đánh dấu quân đoàn là có đặc tính của lục quân hoặc hải quân. Mặc dù thuật ngữ “wing” đã được sử dụng trong kỵ binh, nhưng cách sử dụng phổ biến hơn của nó lại chiếm ưu thế. Theo đó, từ “wing”, với ý nghĩa ám chỉ chuyến bay, được chọn làm thuật ngữ phân khu và quân đoàn được chia thành “không đoàn quân đội” (military wing hay army wing) và “không đoàn hải quân” (naval wing). Mỗi không đoàn bao gồm một số phi đoàn (squadron).
Đến năm 1914, không đoàn hải quân đã trở thành Lực lượng Không quân Hải quân Hoàng gia và giành được độc lập từ Quân đoàn Bay Hoàng gia. Vào năm 1915, Quân đoàn bay Hoàng gia đã mở rộng đáng kể và cảm thấy cần thiết phải thành lập các đơn vị tổ chức có thể kiểm soát hai phi đoàn trở lên; thuật ngữ “wing” đã được sử dụng lại cho các đơn vị tổ chức mới này.
Quân đoàn bay Hoàng gia được hợp nhất với Lực lượng Không quân Hải quân Hoàng gia vào năm 1918, tạo thành Lực lượng Không quân Hoàng gia. Việc sử dụng không đoàn RFC vẫn được duy trì trong lực lượng mới.
Sử dụng hiện tại
Trong hầu hết các lực lượng không quân của Khối thịnh vượng chung, cũng như một số lực lượng khác, một không đoàn (wing) thường bao gồm 3 hoặc 4 phi đoàn (squadrons). Trong lực lượng không quân này, một không đoàn (wing) kém hơn một liên đoàn (group). Ban đầu tất cả các không đoàn thường được chỉ huy bởi một “wing commander” tương đương với một trung tá (lieutenant colonel). Từ Thế chiến II trở đi, các không đoàn hoạt động thường do các “group captains” chỉ huy, tương đương với đại tá (colonels), trong khi các không đoàn trên mặt đất tiếp tục do các trung tá (wing commanders) chỉ huy.
Lực lượng không quân của các quốc gia thành viên NATO sử dụng thuật ngữ “wing” để biểu thị đội hình chính của họ bao gồm Không quân Tây Ban Nha (Ala), Không quân Hy Lạp (πτέρυγα), Không quân Hoàng gia Na Uy (luftving), Không quân Hoàng gia Đan Mạch (đã trực tiếp sử dụng thuật ngữ wing tiếng Anh, mặc dù từ tiếng Đan Mạch là vinge), Lực lượng Không quân Bỉ (cũng trực tiếp sử dụng thuật ngữ cánh tiếng Anh), Không quân Ba Lan (skrzydło) và Không quân Slovakia (krídlo).
Ngoài ra, các quốc gia chịu ảnh hưởng của Mỹ trong việc xây dựng lực lượng không quân hiện đại của họ cũng sử dụng thuật ngữ wing. Một số ví dụ như vậy là Không quân Hàn Quốc, Lực lượng phòng vệ trên không Nhật Bản, Không quân Hoàng gia Thái Lan, Không quân Philippine, Không quân Peru, Không quân Venezuela, Không quân Ecuador và Không quân Brazil.
Một wing cũng có thể được sử dụng cho các đơn vị không bay, chẳng hạn như lực lượng bộ binh của Trung đoàn RAF, trong đó một wing tương đương với một tiểu đoàn (battalion). Ngoài ra, các trạm RAF được chia thành các wings về mặt hành chính.
Năm 2006, các lực lượng không quân viễn chinh được thành lập tại các căn cứ hoạt động chính của RAF. Các lực lượng không quân viễn chinh này bao gồm các thành phần có thể triển khai được của căn cứ điều hành chính và các lực lượng bổ sung khác. Các lực lượng không quân viễn chinh có thể trực thuộc một liên đoàn (group) không quân viễn chinh.
Trong Quân đoàn Huấn luyện Không quân Anh, một wing bao gồm một số phi đoàn (squadron) trong một khu vực địa lý được chỉ định, thường được đặt tên theo quận nơi nó đóng quân. Trong bối cảnh này, một wing kém hơn một “region” (vùng) được tạo thành từ 6 wings. Tổng cộng, có 36 wings của Quân đoàn Huấn luyện Không quân ở 6 regions trong Vương quốc Anh, mỗi khu vực được chỉ huy bởi một trung tá (wing commander) RAFVR(T)…
