Tổng quan:
– Đặt hàng: 30/12/1911
– Biên chế: 14/7/1915
– Tình trạng: đang phục vụ
– Sự dịch chuyển 3.100 tấn (đầy tải)
– Chiều dài: 96 m
– Độ rộng: 18,57 m
– Mớn nước: 3,65 m
– Chiều sâu: 8,4 m
– Lực đẩy: Động cơ diesel 2 x Felser 6 xi-lanh, 600 mã lực (447 kW)
– Thủy thủ đoàn: 99 người.
Kommuna là tàu cứu hộ tàu ngầm phục vụ cho Hạm đội Biển Đen của Hải quân Nga và là tàu hải quân đang hoạt động lâu đời nhất trên thế giới. Là một chiếc catamaran (hai thân), nó được đặt đóng tại Nhà máy Putilov (nay là Nhà máy Kirov) ở St.Petersburg vào tháng 11/1912 với tên gọi Volkhov. Con tàu được hạ thủy vào năm sau, và được đưa vào hoạt động vào ngày 14/7/1915. Nó được đổi tên thành Kommuna vào ngày 31/12/1922. Kommuna đã phục vụ trong lực lượng hải quân Đế quốc Nga, Liên Xô và Liên bang Nga qua Cách mạng Nga và hai cuộc Thế chiến.
Con tàu là tàu hai thân đầu tiên của Nga và được phát triển theo đơn đặt hàng của Bộ Tổng Tham mưu Hải quân. SMS Vulkan đã được sử dụng làm nguyên mẫu.
Hợp đồng đóng con tàu do công ty Putilov trúng thầu, đơn vị nhận được Lệnh số 3559 từ Tổng cục đóng tàu ngày 30/12/1911, và hợp đồng đóng tàu được ký vào ngày 5/5/1912. Con tàu được đặt đóng vào ngày 12/11/1912 dưới sự giám sát của kiến trúc sư hải quân NV Lesnikova. Vào ngày 17/11/1913, con tàu được hạ thủy với tên gọi Volkhov, và được đưa vào biên chế Hạm đội Baltic vào ngày 15/7/1915.
Ban đầu, Volkhov đóng tại Reval, nơi nó đóng vai trò bảo đảm tàu ngầm, có khả năng mang theo 10 ngư lôi dự phòng và 50 tấn nhiên liệu, cũng như chỗ ở cho 60 thủy thủ tàu ngầm. Nó đã bảo dưỡng các tàu ngầm của Nga, và cả các tàu ngầm lớp E và C của Anh.
Volkhov đã trục vớt thành công một tàu ngầm đầu tiên vào mùa hè năm 1917, nâng chiếc tàu ngầm lớp Amerikanskiy Golland (Hà Lan) AG 15 đã bị chìm ngoài khơi Åland. Vào ngày 24/9/1917, Volkhov đã cẩu lên tàu ngầm lớp Bars Edinorog từ độ sâu 13,5 m.
Từ cuối năm 1917, Volkhov tham gia Nội chiến, phục vụ cho các tàu ngầm của Hạm đội Baltic của Liên Xô, và vào ngày 31/12/1922 (chỉ vài ngày sau khi Liên Xô thành lập), nó được đổi tên thành Kommuna. Dưới cái tên mới, nó tiếp tục phục vụ ở Baltic, dập tắt đám cháy trên tàu ngầm Zmeya, và nâng thuyền chuyển tải Kobchik, và thuyền Krasnoarmeyets. Vào giữa năm 1928, Kommuna đã nâng chiếc tàu ngầm HMS L55 của Anh, vốn đã bị đánh chìm ở Vịnh Phần Lan vào tháng 6/1919, từ độ sâu 62 m, và sau đó nó được dùng làm nguyên mẫu cho lớp Leninets. Kommuna tiếp tục đóng vai trò là tàu cứu hộ và sửa chữa, cũng nâng tàu kéo, tàu phóng lôi và một máy bay bị rơi.
Sau cuộc xâm lược của Đức vào tháng 6/1941, Kommuna đóng tại Leningrad, và mặc dù bị hư hại do ném bom vẫn tiếp tục hoạt động trong suốt cuộc bao vây 900 ngày đêm. Vào tháng 3/1942, nó trục vớt được 4 xe tăng KV, 2 máy kéo và 31 xe từ hồ Ladoga bị rơi qua con đường băng, được gọi là “Con đường sự sống”, là tuyến đường tiếp tế duy nhất của Leningrad. Năm đó, nó cũng sửa chữa 6 tàu ngầm lớp M, cũng như trục vớt lớp Shchuka 411, tàu kéo Austra, tàu hộ tống Trud và Vodoley-2, và một số tàu khác. Vào tháng 2/1943, thủy thủ đoàn của Kommuna được cử đến Volga, nơi họ thu hồi tàu kéo Ivan và một máy bay Ilyushin Il-2. Năm 1944, Kommuna trục vớt được 14 xác tàu, tổng trọng lượng 11.767 tấn và sửa chữa 34 tàu. Sau khi kết thúc cuộc bao vây, toàn bộ thủy thủ đoàn đã được trao tặng Huân chương “Vì sự nghiệp bảo vệ Leningrad”. Con tàu tiếp tục phục vụ sau chiến tranh, và vào năm 1954, nó được trang bị lại và động cơ của nó được thay thế bằng loại hiện đại hơn của Hà Lan. Vào tháng 11/1956, nó định vị được chiếc tàu ngầm M-200, và vào tháng 10/1957 nó đã nâng chiếc M-256 lên.
Năm 1967, con tàu đi từ Baltic đến Biển Đen, và được trang bị lại với chi phí 11 triệu rúp để chở các tàu lặn. Năm 1974, nó được trang bị tàu lặn Type AS-6 Poisk-2, vào ngày 15/12/1974, nó đã thực hiện một lần lặn kỷ lục ở độ sâu 2.026 m. Năm 1977, nó được sử dụng để tìm kiếm một chiếc máy bay Sukhoi Su-24 bị rơi và chìm ngoài khơi Caucasus ở độ sâu 1.700 m.
Năm 1984, con tàu được đặt làm để chuyển giao cho Viện Hàn lâm Khoa học Nga. Tuy nhiên, việc chuyển giao đã bị hủy bỏ, và nó đã bị cướp phá triệt để, và phải được trang bị lại hoàn toàn trước khi quay trở lại phục vụ Hải quân. Năm 1999, nó được tái chỉ định từ tàu cứu hộ (salvage ship) thành tàu cứu nạn (rescue ship).
Vào tháng 10/2009, nó nhận được tàu lặn cứu hộ tàu ngầm Pantera Plus do Anh chế tạo, có khả năng hoạt động ở độ sâu lên tới 1.000 m. Kể từ tháng 1/2012, nó trở thành một phần của biệt đội tàu cứu hộ có trụ sở tại Sevastopol.
Vào tháng 4/2022, trong cuộc xâm lược Ukraine của Nga, con tàu đã được triển khai sau vụ đánh chìm tàu tuần dương tên lửa dẫn đường Moskva. Moskva chìm 130 km ngoài khơi bờ biển từ Odessa trong 45 đến 50 m nước. Kích thước của Moskva, bị chìm trong một mảnh, khiến việc đưa nó lên bề mặt là không thực tế. Kommuna được cho là sẽ hỗ trợ thu hồi vũ khí, thi thể và các tài liệu nhạy cảm khác mà các thế lực nước ngoài có thể quan tâm./.
