Cờ hiệu (ensign) là cờ hàng hải (maritime flag) được sử dụng để nhận dạng quốc gia của một con tàu. Cờ hiệu là lá cờ lớn nhất, thường treo ở đuôi tàu (phía sau lái) khi ở cảng. Tại các cảng, tùy thuộc vào xuất xứ của tàu, đôi khi nó giống hệt với quốc kỳ tàu (jack) trên mũi. Quốc kỳ tàu cắm phổ biến trên tàu chiến hơn là trên tàu buôn.
Từ nguyên
Chữ tiếng Anh trung cổ ensign có nguồn gốc từ tiếng Latin insignia (dấu hiệu, huy hiệu).
Vexillology (ngành khoa học chuyên nghiên cứu về cờ)
Trong vexillology, một cờ hiệu được phân biệt giữa cờ hải quân (cờ chiến) và cờ dân sự (thương nhân), cả hai đều có nguồn gốc từ quốc kỳ.
Tuy nhiên, ở Vương quốc Anh, Đức và Hà Lan, một mặt, sự tách biệt giữa tàu Nhà nước, tàu vũ trang với tàu phi quân sự, tàu tư nhân được thực hiện sớm hơn ở các quốc gia khác.
Nghiên cứu của các nhà Vexillology (Vexillologist) phân biệt ba loại quốc kỳ khi được sử dụng làm cờ hiệu:
– Cờ nhà nước hoặc cờ chính phủ được treo trên tàu của các cơ quan chính phủ hoặc các tàu phụ trợ dân sự.
– Cờ hải quân được hải quân một nước sử dụng làm cờ chiến (war flag) cho các tàu quân sự được biên chế. Cờ chiến không có nghĩa là đất nước đang có chiến tranh. Đó là về hoạt động quân sự. Chúng tuân theo luật chiến tranh và Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển. Các phiên bản lớn của cờ hải quân được gọi là cờ chiến (battle ensign) được sử dụng khi tàu chiến tham chiến. Cờ hiệu khác với quốc kỳ tàu (jack) – được treo ở cột mũi tàu, khi tàu ở cảng hay đang thả neo.
– Cờ dân sự được các tàu buôn và tàu du lịch mang. Do đó, cờ hàng hải hoặc cờ dân sự của thương gia là cờ cụ thể cho tàu buôn hải quân của một quốc gia, trừ khi chủ sở hữu (tư nhân) được phép sử dụng cờ khác. Cờ thương mại được tạo ra để tạo cơ hội cho những cá nhân này được tuyên bố quốc tịch của mình. Một số quốc gia có cờ hiệu du thuyền cụ thể cho các thuyền giải trí không có hàng hóa được khai báo, khác với cờ hiệu thông thường và có luật cụ thể. Cờ buôn chỉ được phép treo trên các tàu không phải là tàu chiến, tàu nhà nước, tàu phụ trợ hoặc du thuyền. Điểm đặc biệt ở đây là con tàu không đại diện cho một khu vực ngoài lãnh thổ mà thuộc sở hữu của một cá nhân hoặc tương tự và không đại diện cho nhà nước. Điều này có nghĩa là việc sử dụng cờ quốc gia hoặc thậm chí cờ tiểu bang thường bị cấm.
Ngày nay, một số quốc gia như Hoa Kỳ và Pháp vẫn chỉ sử dụng một lá cờ và quốc kỳ tàu, trong khi thiếu các ô dấu hiệu (canton) đặc biệt và nhận dạng minh bạch. Tất cả các tàu của lực lượng đi biển của Chính phủ Hoa Kỳ ngoại trừ Lực lượng Cảnh sát biển đều treo quốc kỳ làm cờ hiệu của họ, mặc dù tàu của một số cơ quan cũng treo cờ cơ quan như một “dấu hiệu đặc biệt”.
Tuy nhiên, các quốc gia khác như Ukraine, Ý, Nga, Nam Phi, Úc, New Zealand và Nhật Bản sử dụng các biểu tượng khác nhau. Những điều này được quy định chặt chẽ và cho biết tàu là tàu chiến, tàu buôn, một tàu theo hợp đồng vận chuyển thư hoặc một du thuyền chẳng hạn.
Quốc kỳ của một số quốc gia Khối thịnh vượng chung có nguồn gốc từ biểu tượng của cường quốc thuộc địa ban đầu của họ – Vương quốc Anh. Đáng chú ý nhất trong số những lá cờ quốc gia này là của Úc, New Zealand và một số quốc đảo nhỏ hơn. Cũng có khả năng là Cờ Liên minh Grand mà cờ của Hoa Kỳ được phát triển đã chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ Cờ đỏ của Anh hoặc cờ của Công ty Đông Ấn (do Anh kiểm soát).
Cách áp dụng
Trong sử dụng hàng hải, bất kỳ tàu thuyền nào cũng sử dụng cờ nhất định của một Quốc gia cụ thể để biểu thị tư cách thành viên tổ chức của mình. Cờ hiệu được treo trên tàu vì lý do đó. Cờ biểu thị cảng nhà của chủ tàu và thuế giá trị gia tăng.
Ở hầu hết các quốc gia, đặc biệt là ở Châu Âu và các quốc gia thuộc Khối thịnh vượng chung, thông thường biểu tượng cũng hiển thị thông tin bổ sung. Ví dụ: đó là cờ dân sự, quốc gia hay quân sự.
Cờ hiệu thường ở cột cờ đuôi tàu khi cập cảng và có thể được chuyển sang cột buồm (nếu có) hoặc cột chính giữa tàu khi tàu đang di chuyển, được gọi là “steaming ensign”.
Cờ cho thuyền cũng thường được sử dụng làm cờ của nước khách và được treo trên thuyền khi di chuyển ở vùng biển nước ngoài hoặc vào cảng của nước khác.
Cờ hiệu hàng không
Với việc thành lập các lực lượng không quân độc lập và sự phát triển của ngành hàng không dân dụng trong nửa đầu thế kỷ XX, một loạt các lá cờ và biểu tượng phân biệt đã được thông qua. Chúng có thể được chia thành các cờ hiệu của lực lượng không quân (thường có màu lam nhạt, chẳng hạn như Cờ hiệu của Không quân Hoàng gia) và các cờ hiệu của hàng không dân dụng./.
