Thời kỳ Khai sáng (Age of Enlightenment), còn gọi là Thời đại Lý trí và Khai sáng (Age of Reason and the Enlightenment) là phong trào trí tuệ và triết học diễn ra ở châu Âu vào thế kỷ XVII và thế kỷ XVIII.
Thời kỳ Khai sáng có một loạt các ý tưởng xã hội tập trung vào giá trị của kiến thức thu được thông qua chủ nghĩa duy lý, chủ nghĩa kinh nghiệm và các lý tưởng chính trị như luật tự nhiên, tự do và tiến bộ, khoan dung và tình anh em, chính quyền lập hiến và sự tách biệt chính thức giữa nhà thờ và nhà nước.
Thời kỳ Khai sáng diễn ra trước và chồng chéo với Cách mạng Khoa học và công trình của Francis Bacon và John Locke, cùng nhiều người khác. Một số người cho rằng thời kỳ Khai sáng bắt đầu vào năm 1637 khi René Descartes xuất bản Bài diễn thuyết về Phương pháp, trong đó có câu châm ngôn nổi tiếng của ông – “Cogito, ergo sum” (Tôi tư duy, vậy tôi tồn tại). Những người khác lại trích dẫn việc xuất bản Principia Mathematica (1687) của Isaac Newton là đỉnh cao của Cách mạng Khoa học và là thời kỳ Khai sáng bắt đầu. Các nhà sử học châu Âu theo truyền thống cho rằng thời kỳ này bắt đầu vào năm 1715 khi vua Louis XIV của Pháp qua đời và kết thúc vào năm 1789 khi Cách mạng Pháp nổ ra. Nhiều nhà sử học hiện nay cho rằng thời kỳ Khai sáng kết thúc vào đầu thế kỷ XIX, với năm được đề xuất muộn nhất là năm Immanuel Kant qua đời vào năm 1804.
Các nhà triết học và nhà khoa học trong thời kỳ này đã phổ biến rộng rãi các ý tưởng của họ thông qua các cuộc họp tại các học viện khoa học, hội quán Masonic, phòng trà văn học, quán cà phê và trong các cuốn sách in, tạp chí và tập sách mỏng. Các ý tưởng của Khai sáng đã làm suy yếu quyền lực của chế độ quân chủ và các quan chức tôn giáo và mở đường cho các cuộc cách mạng chính trị của thế kỷ XVIII và XIX. Nhiều phong trào của thế kỷ XIX, bao gồm chủ nghĩa tự do (liberalism), chủ nghĩa xã hội (socialism) và chủ nghĩa tân cổ điển (neoclassicism), có nguồn gốc từ di sản trí tuệ của họ đến Khai sáng.
Các học thuyết trung tâm của Khai sáng là quyền tự do cá nhân (religious tolerance) và sự khoan dung tôn giáo (religious tolerance), đối lập với chế độ quân chủ chuyên chế và quyền lực của các nhà chức trách tôn giáo. Khai sáng được đánh dấu bằng nhận thức ngày càng tăng về mối quan hệ giữa tâm trí và phương tiện truyền thông hàng ngày của thế giới, và bằng sự nhấn mạnh vào phương pháp khoa học (scientific method) và chủ nghĩa giản lược (reductionism), cùng với việc đặt câu hỏi ngày càng nhiều về sự chính thống tôn giáo-một thái độ được thể hiện trong bài luận Trả lời câu hỏi: Khai sáng là gì? của Kant, trong đó có thể tìm thấy cụm từ “sapere aude” (dám biết).
…
