Tổng quan:
– Xuất xứ: Việt Nam
– Kiểu loại: tên lửa hành trình, chống hạm, đất đối đất, tấn công mặt đất
– Lịch sử phục vụ: đang phục vụ, từ năm 2024
– Người sử dụng: Quân đội nhân dân Việt Nam, Hải quân nhân dân Việt Nam
– Nhà thiết kế: Viện Hàng không Vũ trụ Viettel
– Nhà sản xuất: Tập đoàn Viettel; Viện Hàng không Vũ trụ Viettel; Tổng công ty sản xuất Viettel; Công ty Z189
– Động cơ: Có khả năng bắt nguồn từ động cơ phản lực R95TP-300, SSE-750K và/hoặc MS-400
– Hệ thống dẫn hướng:
+ Dẫn đường radar chủ động
+ Hướng dẫn truyền hình, tìm kiếm độ tương phản và/hoặc dẫn đường hồng ngoại
+ Hướng dẫn quán tính + khớp đường viền địa hình + định vị vệ tinh
– Nền tảng phóng:
+ Hệ thống tên lửa phòng thủ bờ biển
+ Tàu tên lửa, tàu hộ vệ và khinh hạm
+ Máy bay quân sự.
VCM-01 (“VCM” là viết tắt của “Vietnam Cruise Missile”) là một họ tên lửa hành trình chống hạm cận âm của Việt Nam đang được Viện Hàng không Vũ trụ Viettel (VTX) phát triển. Có rất ít thông tin được tiết lộ chính thức và công khai bởi Viettel hoặc bất kỳ bộ phận nào của Bộ Quốc phòng Việt Nam; tuy nhiên, theo nhiều hình ảnh và thông tin được chia sẻ trên các phương tiện truyền thông, VCM-01 có khả năng được phát triển và bắt nguồn từ tên lửa chống hạm Kh-35UE của Nga, hiện là tên lửa chống hạm xương sống của Hải quân Nhân dân Việt Nam.
Năm 2019, hình ảnh đầu tiên về một tên lửa được chỉ định là tên lửa VCM-01 đã được công khai. Mô hình này được tiết lộ trên một chương trình truyền hình cho thấy tên lửa mới này giống hệt với Kh-35 và thông tin được in trên thân mô hình cho thấy Nhà máy đóng tàu Z189 cũng tham gia vào quá trình phát triển tên lửa này. Z189 là nhà sản xuất trong nước cho bệ phóng KT-184 cho tên lửa Kh-35E của Hải quân Nhân dân Việt Nam, vì vậy có khả năng Z189 cũng sẽ sản xuất bệ phóng và vỏ ngoài của tên lửa VCM-01.
Vào cuối năm 2021, tên lửa VCM-01 một lần nữa xuất hiện trong một chương trình truyền hình khác, gián tiếp khẳng định tên lửa sẽ được lắp ráp bởi Công ty Truyền thông M3 (nay đã sáp nhập vào Tổng công ty Chế tạo máy Viettel), một đơn vị trực thuộc Tập đoàn Viễn thông Quân đội (Viettel).
Theo các văn bản của chính quyền Việt Nam ra lệnh cấm một số khu vực ven biển cụ thể vào năm 2018, VCM-01 đã được thử nghiệm bắn ít nhất hai lần. Một lần tại huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An và một lần khác tại huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình. Không có thông tin nào khác được chính quyền địa phương cũng như Viettel công bố hoặc báo cáo, bao gồm cả kết quả của các hoạt động đó và sự tồn tại của bất kỳ vụ thử nghiệm nào khác ngoài những vụ đã nêu.
Vào cuối năm 2023, có thông tin cho biết tên lửa VCM-01 đã được lắp trên một tàu phóng lôi lớp Shershen cũ của Hải quân Nhân dân Việt Nam và Cảnh sát biển Việt Nam để thử nghiệm trên biển.
Năm 2024, có thông tin hệ thống tên lửa phòng thủ bờ biển VCM-B bao gồm tên lửa VCM-01 đã được chuyển giao cho Lữ đoàn 679 thuộc Bộ Tư lệnh Vùng 1 từ tháng 4 cùng năm, xác nhận VCM-01 đã đi vào hoạt động.
Việc phát triển tên lửa VCM-01 chủ yếu do Viện Hàng không Vũ trụ Viettel đảm nhiệm, việc sản xuất do Tổng công ty Chế tạo máy Viettel – cả hai đều là công ty con của Tập đoàn Viễn thông Quân đội (Viettel Group) đảm nhiệm.
Năm 2020, Việt Nam và Hàn Quốc đã đàm phán để cung cấp động cơ phản lực tuabin SSE-750K của Hàn Quốc cho Việt Nam, có thể là cho dự án VCM-01. Đây là động cơ được sử dụng trong tên lửa chống hạm SSM-710K Haeseong của Hàn Quốc, cũng như biến thể tấn công mặt đất chiến thuật SSM-750K Sea Dragon. Hiện vẫn chưa xác nhận liệu Việt Nam có chọn loại động cơ này cho dự án VCM-01 hay không hoặc liệu Việt Nam có lựa chọn động cơ khác hay không, chẳng hạn như động cơ tuabin phản lực cánh quạt Motor Sich MS400 cung cấp năng lượng cho tên lửa chống hạm Neptune của Ukraine. Tuy nhiên, Việt Nam được cho là có khả năng sẽ chọn động cơ do Hàn Quốc sản xuất cho dự án này, vì các đối tác Hàn Quốc được cho là sẵn sàng hỗ trợ và chuyển giao công nghệ động cơ cho Việt Nam, điều này khiến thỏa thuận trở nên hấp dẫn và hợp lý hơn.
Sự nhầm lẫn với dự án “KCT-15”
Nhiều nguồn tin trong và ngoài nước tin rằng “KCT-15” là một dự án của Việt Nam nhằm sao chép hoặc lắp ráp tên lửa chống hạm Kh-35E/UE như một nỗ lực nhằm nâng cao khả năng tự chủ về nguồn cung và làm chủ công nghệ vũ khí cho Hải quân Nhân dân Việt Nam cũng như toàn bộ Quân đội Nhân dân Việt Nam. Một nguồn tin truyền thông khác tin rằng KCT-15 là tên gọi cũ của dự án phát triển VCM-01 trước khi nó được VTX tiếp quản và đổi tên thành VCM-01. Tuy nhiên, “KCT-15” chưa bao giờ là tên gọi cho bất kỳ dự án phát triển tên lửa nào do Việt Nam hoặc Viettel thực hiện, và trên thực tế, tiền tố “KCT” được sử dụng để chỉ một tập hợp các dự án trong một chương trình nghiên cứu và làm chủ hoạt động và bảo dưỡng tên lửa Kh-35 do Hải quân Nhân dân Việt Nam sử dụng. “KCT-15” được biết đến là dự án thứ 15 trong chương trình KCT nhằm làm chủ hoạt động của tên lửa Kh-35, và sự nhầm lẫn có thể đã phát sinh khi các phương tiện truyền thông chụp ảnh một mô hình giống hệt Kh-35 với định danh “KCT-15”, khiến mọi người lầm tưởng rằng đây là dự án sản xuất tên lửa Kh-35 trong nước của Việt Nam; tuy nhiên, mô hình đó chỉ được sử dụng cho mục đích đào tạo và nghiên cứu và không liên quan nhiều đến dự án do Viettel thực hiện.
Ngoài ra, không có thông tin xác minh nào chứng minh rằng VCM-01 là sản phẩm được cấp phép sản xuất của Kh-35, hoặc bất kỳ sự hỗ trợ lớn nào của Nga trong dự án này./.
