Lý thuyết quân sự (military theory) là nghiên cứu về các lý thuyết xác định, cung cấp thông tin, hướng dẫn và giải thích chiến tranh và tác chiến. Lý thuyết quân sự phân tích cả hiện tượng hành vi quy chuẩn và các khía cạnh nhân quả có thể giải thích để hiểu rõ hơn về chiến tranh và cách thức chiến đấu. Nó xem xét chiến tranh và các xu hướng chiến tranh ngoài việc mô tả đơn giản các sự kiện trong lịch sử quân sự. Mặc dù các lý thuyết quân sự có thể sử dụng phương pháp khoa học nhưng lý thuyết này khác với khoa học quân sự. Lý thuyết nhằm mục đích giải thích nguyên nhân chiến thắng quân sự và đưa ra hướng dẫn về cách tiến hành và chiến thắng chiến tranh, thay vì phát triển các quy luật phổ quát, bất biến có thể ràng buộc hành động vật lý của chiến tranh hoặc hệ thống hóa dữ liệu thực nghiệm, chẳng hạn như hiệu ứng vũ khí, phạm vi hoạt động của nền tảng, tỷ lệ tiêu thụ và thông tin mục tiêu, để hỗ trợ lập kế hoạch quân sự.
Lý thuyết quân sự là sự đúc rút đa ngành về khoa học xã hội và nhân văn các lĩnh vực học thuật thông qua các ngành khoa học chính trị, nghiên cứu chiến lược, nghiên cứu quân sự và lịch sử. Nó xem xét ba lĩnh vực chính:
– Chiến tranh là gì? (bản chất).
– Chiến tranh diễn ra dưới những hình thức nào? (tính chất).
– Làm thế nào để chiến thắng trong các cuộc chiến? (việc áp dụng sức mạnh quân sự hoặc tác chiến).
Nó khác biệt và phụ thuộc vào triết học quân sự, nghiên cứu các câu hỏi như lý do tham chiến, jus ad bellum, và các cách để chiến đấu, jus in bello. Hai trong số những triết gia quân sự sớm nhất có niên đại từ thế kỷ thứ V TCN; Thucydides và Tôn Tử. Lịch sử chiến tranh Peloponnesian (History of the Peloponnesian War) của Thucydides và Binh pháp Tôn Tử của Tôn Tử đưa ra những suy nghĩ lâu dài về nguyên nhân của chiến tranh và cách thức tiến hành chiến tranh. Tương tự như vậy, trong khi lý thuyết quân sự có thể hỗ trợ học thuyết quân sự hoặc giúp giải thích lịch sử quân sự, nó khác với chúng ở chỗ nó xem xét các khái niệm, chủ đề, nguyên tắc và ý tưởng trừu tượng để hình thành các giải pháp cho các vấn đề thực tế và tiềm ẩn liên quan đến chiến tranh và tác chiến.
Áp dụng của lý thuyết quân sự
Nhà lý luận quân sự Phổ Carl von Clausewitz đã viết: “Mục đích chính của bất kỳ lý thuyết nào là làm rõ các khái niệm và ý tưởng đã trở nên rối rắm và vướng víu. Chỉ cho đến khi các thuật ngữ và khái niệm được xác định thì người ta mới có thể hy vọng đạt được tiến bộ nào trong việc xem xét các câu hỏi một cách rõ ràng, đơn giản và mong đợi người đọc chia sẻ quan điểm của mình”.
Lý thuyết quân sự cung cấp thông tin về các cấp độ chính trị, chiến lược, chiến dịch và chiến thuật của chiến tranh. Lý thuyết quân sự cung cấp kiến thức về các chủ đề chiến tranh và tác chiến. Điều này giúp hiểu được lý do và thời điểm sử dụng vũ lực cũng như hình thức sử dụng vũ lực. Nó cũng hỗ trợ việc xác định và giải thích các kết quả thực tế nhằm giúp xác định cách áp dụng vũ lực. Các lý thuyết quân sự, đặc biệt là từ Thế kỷ XIX sau Công nguyên, cố gắng gói gọn các mối quan hệ văn hóa, chính trị và kinh tế phức tạp giữa các xã hội và những xung đột mà chúng tạo ra.
Phân loại lý thuyết quân sự
Phân loại theo cấp độ:
– Lý thuyết chiến lược lớn (Grand Strategic Theory).
– Lý thuyết chiến lược (Strategic Theory).
– Lý thuyết chiến dịch (Operational Theory).
– Lý thuyết chiến thuật (Tactical Theory).
Phân loại theo môi trường hoặc miền:
– Lý thuyết sức mạnh không quân hoặc hàng không (Air Power or Aeronautical Theory).
– Lý thuyết sức mạnh không gian hoặc du hành vũ trụ (Space Power or Astronautical Theory).
– Lý thuyết quyền lực mạng (Cyber Power Theory).
– Lý thuyết quyền lực thông tin (Information Power Theory).
– Lý thuyết quyền lực chung, quân đội quốc gia (General, National Military Power Theory).
– Lý thuyết tích hợp và hoặc liên kết (Integrated and or Joint Theory).
– Lý thuyết quyền lực đất đai hoặc Lục địa (Land Power or Continental Theory).
– Lý thuyết quyền lực biển hoặc hải quân và hàng hải (Sea Power or Naval and Maritime Theory).
Phân loại theo hình thức tác chiến (tiến hành chiến tranh):
– Lý thuyết tác chiến hải quân (Naval Warfare Theory).
– Lý thuyết tác chiến bề mặt (Surface Warfare Theory).
– Lý thuyết tác chiến chống tàu ngầm (Anti-Submarine Warfare Theory).
– Lý thuyết tác chiến trên bộ (Land Warfare Theory).
– Lý thuyết tác chiến bọc giáp (Armoured Warfare Theory).
– Lý thuyết tác chiến trên không (Airborne Warfare Theory).
– Lý thuyết tác chiến đổ bộ (Amphibious Warfare Theory).
– Lý thuyết tác chiến trên không (Air Warfare Theory).
– Lý thuyết tác chiến phòng không (Anti-Aircraft Warfare Theory).
– Lý thuyết chiến tranh tâm lý (Psychological Warfare Theory).
– Lý thuyết tác chiến mạng (Cyber Warfare Theory).
– Lý thuyết tác chiến không gian (Space Warfare Theory).
– Lý thuyết chiến tranh hạt nhân (Nuclear Warfare Theory).
– Lý thuyết chiến tranh sinh học (Biological Warfare Theory).
– Lý thuyết chiến tranh hóa học (Chemical Warfare Theory).
– Lý thuyết chiến tranh thường xuyên (Regular Warfare Theory).
– Lý thuyết tác chiến bất thường (Irregular Warfare Theory).
– Lý thuyết tác chiến vũ khí kết hợp (Combined Arms Warfare Theory).
– Lý thuyết điều động (Manoeuvre Theory).
– Lý thuyết tiêu hao (Attrition Theory).
– Lý thuyết tác chiến thông thường (Conventional Warfare Theory).
– Thuyết tác chiến tranh độc đáo (Unconventional Warfare Theory).
– Lý thuyết chống nổi dậy (Counterinsurgency Theory).
– Lý thuyết chống khủng bố (Counterterrorism Theory).
Các nhà lý luận quân sự
Các lý thuyết và quan niệm về tác chiến đã thay đổi trong suốt lịch sử loài người. Đã có rất nhiều nhà lý luận quân sự trong suốt lịch sử, như Onasander, Frontinus, Aelian, Vegetius, Maurice, Leo VI, Machiavelli, Lloyd, Berenhorst, Bülow, de Saxe, Clausewitz, Jomini, Calwell, Mahan, Corbett, Douhet, Fuller, Liddell -Hart, Wylie, Brodie, Luttwak, Schelling, Howard, Freedman, Boyd, Lind, Creveld, Gat, Hammes, Hoffman, Kilcullen và Grey trong giới quân sự phương Tây; mỗi người đã giúp đặt nền móng cho sự hiểu biết hiện đại của chúng ta về chính sách, chiến lược, chiến dịch, chiến thuật, chỉ huy và kiểm soát, tình báo và hậu cần./.
Xem thêm:
LỊCH SỬ QUÂN SỰ
TRIẾT HỌC QUÂN SỰ
HỌC THUYẾT QUÂN SỰ
KHOA HỌC QUÂN SỰ
CHIẾN LƯỢC QUÂN SỰ
CHIẾN DỊCH QUÂN SỰ
CHIẾN THUẬT QUÂN SỰ
