Dòng Shang You hoặc SY (tiếng Trung “shàngyóu”, nghĩa là “Ngược dòng”), và dòng Hai Ying hoặc HY (tiếng Trung “hǎiyīng”, nghĩa là “Đại bàng biển”) là những tên lửa hành trình chống hạm sơ khai của Trung Quốc. Chúng có nguồn gốc từ tên lửa P-15 Termit của Liên Xô.
HY-1 và HY-2, tên NATO – là Silkworm (Kém tằm). Tuy nhiên, để đánh lạc hướng thông tin, truyền thông phương Tây cũng gọi dòng SY và các dẫn xuất xuất khẩu của nó, hoặc dòng FL (viết tắt của bính âm tiếng Trung “fēilónɡ”, nghĩa là “Rồng bay”), đều là Silkworm.
Mặc dù nó không phải là một loại tên lửa đặc biệt tinh vi khi so sánh với các thế hệ tên lửa chống hạm mới hơn như Exocet của Pháp hay Kh-15 và P-800 Oniks của Nga, nhưng đầu đạn lớn bất thường của Silkworm bảo đảm rằng một cú đánh duy nhất sẽ gây ra thiệt hại rất nghiêm trọng.
Dòng SY
Dòng SY được phát triển từ P-15 Termit của Liên Xô. Chúng được sử dụng trên các tàu tên lửa nhỏ với thiết bị điện tử hạn chế. Trung Quốc gặp khó khăn trong việc làm cho tên lửa tương thích với các hệ thống phức tạp hơn của tàu chiến lớn hơn. Điều này có thể dẫn đến việc phóng hoặc phát nổ sớm khi các thiết bị điện tử được đặt ở chế độ hoạt động hết công suất. Đáp ứng điều này, dòng HY đã được thiết kế để thay thế dòng SY.
Dòng SY ban đầu được sản xuất đồng thời với HY để trang bị cho các tàu tên lửa và cung cấp một giải pháp thay thế rẻ tiền cho xuất khẩu.
SY-1
Là phiên bản Trung Quốc ban đầu của tên lửa P-15 Termit, và biến thể đầu tiên là SY-1, được sản xuất tại Nhà máy 320 (Nhà máy Máy bay Nam Xương). Sự khác biệt chính giữa tên lửa P-15 Termit và SY-1 là máy đo độ cao không đáng tin cậy của P-15 Termit đã được thay thế bằng máy đo độ cao radar đáng tin cậy hơn nhiều trong SY-1. Kế nhiệm của SY-1, được thiết kế bởi Peng Lisheng và được chỉ định là SY-1A, có bộ dò radar dẫn đường đơn xung thay thế bộ dò radar quét hình nón ban đầu, tên NATO là CSS-N-1 Scrubbrush.
SY-1 đã được nâng cấp để có thể phóng từ trên không, gọi là C-601 (YJ-6), đây là tên lửa chống hạm được phóng từ trên không đầu tiên của Trung Quốc, tên NATO là CAS-1 Kraken. Nó đã được sử dụng trên các máy bay H-6D của Iraq trong chiến tranh Iran-Iraq. Một phiên bản nâng cấp ở trạng thái rắn hoàn toàn (điện tử) với mạch tích hợp và thiết bị dò tìm radar chủ động mới và máy đo độ cao radar mới được đưa vào sử dụng với tên gọi SY-1A vào đầu những năm 1980.
Tổng quan SY-1:
– Chiều dài: 6,55 m
– Đường kính: 0,76 m
– Sải cánh: 2,4 m
– Trọng lượng: 2.095 kg
– Đầu đạn: chất nổ định hình nặng 513 kg
– Động cơ đẩy: Một động cơ tên lửa lỏng và một động cơ tên lửa rắn
– Tốc độ: Mach 0.8
– Tầm bắn: 150 km
– Độ cao bay: < 20 m
– Dẫn đường: Dẫn đường quán tính + radar dẫn đường đầu cuối quét hình nón chủ động (SY-1); hoặc radar monopulse chủ động + quán tính (SY-1A)
– Xác suất tiêu diệt loạt một quả: 70%.
SY-2
Động cơ nhiên liệu lỏng là một động cơ khá nguy hiểm và không đáng tin cậy, vì vậy động cơ tên lửa nhiên liệu rắn đã được phát triển. Động cơ này cũng giúp nó có thể giảm kích thước và trọng lượng của tên lửa trong khi mang lại tầm bắn lớn hơn. Trọng lượng đầu đạn cũng giảm, nhưng hiệu quả của nó thực sự được tăng lên khi áp dụng thiết kế chất nổ cao bán xuyên giáp có thời gian trễ. Phiên bản mở rộng được phát triển có tên SY-2A.
Tổng quan SY-2:
– Chiều dài: 6 m
– Đường kính: 0,54 m
– Sải cánh: 1,7 m
– Trọng lượng: 1.720 kg
– Đầu đạn: 365 kg tích điện có sức nổ cao
– Động cơ đẩy: Một động cơ tên lửa rắn và một bộ tăng áp rắn
– Tốc độ: Mach 0.9
– Tầm bắn: 130 km
– Độ cao bay: 20 m
– Dẫn đường: Quán tính + radar chủ động
– Xác suất tiêu diệt loạt một quả: 70%.
Dòng HY
HY-1
HY-1 nhận được hai tên báo cáo riêng biệt của NATO, CSS-N-2 Safflower cho phiên bản tàu chiến và CSSC-2 Silkworm cho phiên bản phòng thủ bờ biển trên đất liền.
HY-1J được thiết kế để sử dụng trên các tàu khu trục Type 051. Tuy nhiên, sự hỗn loạn của Cách mạng Văn hóa kéo dài đến những năm 1980. Do đó, những chiếc 051 đã được triển khai tới Thái Bình Dương để hỗ trợ các cuộc thử nghiệm tên lửa đạn đạo mà không có tên lửa chống hạm.
Các biến thể của HY-1
– HY-1: Phiên bản cơ bản được phát triển từ tên lửa SY, chỉ được sử dụng với số lượng rất nhỏ như tên lửa đất đối hạm cho mục đích đánh giá. Không được đưa vào sản xuất hàng loạt và được thay thế bằng HY-1J.
– HY-1J: Biến thể hạm đối hạm cho tàu Type 051 DDG.
– HY-1JA: Biến thể đối hạm được cải tiến với bộ dò tìm radar mới cho khả năng chống nhiễu và độ chính xác tốt hơn.
– HY-1A: Biến thể đất đối hải dựa trên HY-1JA.
– HY-1B: thiết bị bay không người lái làm mục tiêu tầm thấp để thử nghiệm HQ-2A SAM.
– HJ-1YB: thiết bị bay không người lái làm mục tiêu để thử nghiệm HQ-61 SAM
Tổng quan:
– Chiều dài: 6,60 m
– Đường kính: 0,76 m
– Sải cánh: 2,4 m
– Trọng lượng: 2.300 kg
– Đầu đạn: chất nổ định hình nặng 513 kg
– Động cơ đẩy: Một động cơ tên lửa lỏng và một động cơ tên lửa rắn
– Tốc độ: Mach 0.8
– Tầm bắn: 85 km
– Độ cao bay: 100-300m (các mẫu đầu tiên); <20m (các mẫu mới hơn)
– Dẫn đường: Radar dẫn đường đầu cuối quét hình nón chủ động + quán tính (các mẫu đầu tiên); hoặc radar chủ động quán tính + monopulse (các mẫu sau này)
– Xác suất tiêu diệt loạt một quả: 70%.
HY-2
HY-2 giống với HY-1 nhưng có phần thân kéo dài hơn. Tên lửa có phần mũi tròn chứa được thiết bị dò tìm radar, một cặp cánh tam giác gắn trên phần giữa của thân tên lửa và 3 cánh điều khiển ở đuôi. Tên lửa sử dụng động cơ tên lửa nhiên liệu lỏng, dưới thân tên lửa có gắn một ống phóng tên lửa rắn.
HY-2 được phóng từ bệ phóng trên đất liền và bay ở độ cao 1000 m trong giai đoạn đầu của quỹ đạo. Sau khi tên lửa chuyển sang chế độ bay hành trình, độ cao bay giảm xuống còn 100-300 m. Trong giai đoạn cuối, tên lửa bật thiết bị dò tìm radar và hạ xuống độ cao 8 m cho đến khi chạm mục tiêu. Xác suất bắn trúng loạt một quả ước tính là 90%. Do thân hình quá khổ, HY-2 không phát triển biến thể hạm đối hạm. Tên lửa đã lỗi thời và sẽ được thay thế bằng loạt YJ-8 trong tương lai.
HY-2 đã được xuất khẩu rộng rãi sang Trung Đông, và là loại tên lửa gắn liền với biệt danh “kén tằm” nhất.
Các biến thể của HY-2:
– HY-2: Tên lửa đất đối hạm dẫn đường bằng radar biến thể cơ bản được phát triển từ tên lửa HY-1.
– HY-2A: Biến thể dẫn đường bằng hồng ngoại.
– HY-2AII: Biến thể cải tiến của HY-2A.
– HY-2B: Biến thể dẫn đường bằng radar được cải tiến với bộ dò tìm radar monopulse thay thế radar quét hình nón ban đầu.
– HY-2BII: Biến thể cải tiến của HY-2B với thiết bị dò tìm radar mới được thiết kế.
– C-201: Ký hiệu xuất khẩu cho HY-2.
Biến thể tầm xa C-201W được trang bị động cơ tuốc-bin phản lực thay thế động cơ tên lửa nhiên liệu lỏng nguyên bản. Chỉ xuất khẩu.
– YJ-6: Biến thể phóng từ trên không của HY-2.
– YJ-61: Biến thể cải tiến của YJ-6.
Tổng quan HY-2:
– Chiều dài: 7,48 m
– Đường kính: 0,76 m
– Sải cánh: 2,4 m
– Trọng lượng khi khởi động: 2.998 kg
– Đầu đạn: 513 kg có sức nổ cao
– Động cơ đẩy: Một động cơ tên lửa lỏng và một động cơ tên lửa rắn
– Tốc độ: Mach 0.8
– Tầm bắn: 200 km
– Độ cao bay: < 20 m
– Dẫn đường: Radar dẫn đường đầu cuối quét hình nón chủ động + quán tính (HY-2); hoặc dẫn đường quán tính + hồng ngoại (HY-2A); hoặc radar chủ động quán tính + monopulse (HY-2B)
– Xác suất tiêu diệt loạt một quả: 90%.
HY-3
HaiYing-3 (HY-3, còn được gọi là C-301 – phiên bản xuất khẩu; tên NATO là CSS-C-6 Sawhorse) là tên lửa đất đối hạm siêu âm dùng radar chủ động do Trung Quốc phát triển. Tên lửa được phát triển vào những năm 1980 dựa trên thiết kế của HY-2 (C-201) và công nghệ ramjet (động cơ phản lực tĩnh) của YJ-1 (C-101) đã bị hủy bỏ. Quá trình phát triển được hoàn thành vào đầu những năm 1990 nhưng tên lửa không được đưa vào sử dụng.
HY-3 là loại tên lửa kích thước lớn với thân phía trước thon gọn và mũi nhọn, nửa thân sau “béo hơn” với 4 tên lửa đẩy vững chắc và 2 động cơ phản lực nằm phía thân sau tên lửa. Có một cặp bánh lái trên thân phía trước, 4 bánh lái điều khiển trên thân phía sau và 4 cánh ổn định nhỏ hơn được gắn trên tên lửa đẩy rắn. Các động cơ tăng tốc tên lửa lên trên Mach 1,8 và động cơ phản lực phun nhiên liệu lỏng tăng tốc tên lửa lên tốc độ hành trình Mach 2.0. Tầm bắn của nó được báo cáo là lên đến 130 km và nó có thể bay ở độ cao 50 m trong giai đoạn tấn công cuối. Tên lửa được lập trình để hạ từ độ cao bay xuống dưới 30 m trước khi giai đoạn đầu cuối của radar chủ động bắt đầu ngay trước khi chạm vào mục tiêu.
Tên lửa 3,5 tấn được phóng từ bệ phóng trên đất liền. Mỗi đơn vị tên lửa bao gồm 4 bệ phóng, 1 radar thu nhận tín hiệu mục tiêu, 1 bộ phận điều khiển hỏa lực, 1 bộ phận phát điện và 8-12 thiết bị nạp đạn tên lửa (mỗi thiết bị có một tên lửa).
Tổng quan HY-3:
– Chiều dài: 9,85 m
– Đường kính: 0,76 m
– Sải cánh: 2,24 m
– Trọng lượng: 3.400 kg
– Đầu đạn (nổ bán xuyên giáp có thời gian kéo dài): 300-500 kg
– Động cơ đẩy: 2 động cơ ramjet gắn bên hông; 4 động cơ tăng áp rắn
– Tốc độ: Mach 2.5
– Tầm bắn: 180 km
– Độ cao bay: 50 m
– Dẫn đường: Radar chủ động quán tính và đầu cuối.
HY-4
HY-4 phát triển từ C-201 là một tên lửa hành trình tầm trung phóng từ mặt đất, trên không và trên tàu. Việc phát triển C-201 HY-4 được cho là đã bắt đầu vào giữa những năm 1970, thay thế động cơ nhiên liệu đẩy lỏng C-201 HY-2 bằng một động cơ tuốc-bin phản lực nhỏ và bổ sung một đầu dò radar monopulse chủ động. Ngoài việc thay thế động cơ phản lực, cấu hình tổng thể của biến thể HY-4 của tên lửa C-201 tương tự như biến thể HY-2 của C-201, với 2 cánh tam giác, và cụm 3 cánh lái phía đuôi. Tên lửa có một máy đo độ cao radar cho phép thay đổi độ cao hành trình trong khoảng 70-200 m, sau đó bổ nhào xuống mục tiêu. Phiên bản phóng từ trên không được ký hiệu là C-401.
Tổng quan HY-4:
– Chiều dài: 7,36 m
– Đường kính: 0,76 m
– Sải cánh: 2,4 m
– Trọng lượng: 1.740 kg
– Tốc độ: Mach 0.8-0.85
– Tầm bắn: 300-500 km
– Độ cao bay: 8 m
– Động cơ đẩy: một động cơ tuốc-bin phản lực và một động cơ đẩy tên lửa rắn.
Dòng FL
FL-series được thiết kế trên đất liền với SY-series, và có thời gian sản xuất lâu hơn nhiều so với SY-series. FL-series ít tốn kém hơn vì nó không phải đối phó với các điều kiện khắt khe trên biển. Một lợi ích khác là khả năng xác định vị trí tên lửa tách biệt khỏi hệ thống điều khiển và nhắm mục tiêu, giúp cải thiện khả năng sống sót và tính linh hoạt. Dòng SY-, HY- và FL- đều dùng chung hệ thống.
Một phiên bản siêu thanh, FL-7, cũng được phát triển nhưng có sự khác biệt đáng kể so với dòng SY- và các dẫn xuất trước mắt của nó.
FL-1
FL-1 (tên NATO – CSS-NX-1) là một SY-1 với một bộ tìm kiếm monopulse tần cao. Nó sử dụng một máy đo độ cao radar để hành trình ở độ cao 30 m.
FL-2
Tên lửa chống hạm FL-2 là tên lửa phóng từ đất liền của SY-2.
SFQ-1
SFQ-1 là một phương tiện thử nghiệm không có vũ khí dẫn xuất của họ tên lửa Silkworm. Phương tiện thử nghiệm được sử dụng trong quá trình phát triển các máy bay phản lực tuốc-bin cỡ nhỏ của Trung Quốc được thiết kế để cải thiện tầm bắn của tên lửa hành trình chống hạm Trung Quốc, cũng như cung cấp năng lượng cho các phiên bản thử nghiệm của tên lửa hành trình tấn công đất liền YJ-4. Toàn bộ dự án được đặt tên là Dự án Kunpeng, lần đầu tiên bắt đầu vào đầu những năm 1970. SFQ-1 được phát triển đặc biệt để thử nghiệm động cơ tuốc-bin phản lực mini WP-11 và FW-41, những động cơ tuốc-bin phản lực phương Tây được thiết kế ngược của Trung Quốc dành cho UAV và tên lửa.
YJ-4
YJ-4 là dòng tên lửa hành trình tấn công đất thử nghiệm do Trung Quốc phát triển vào những năm 1970 và đầu những năm 1980. Do hạn chế về nút thắt công nghệ và công nghiệp của Trung Quốc vào thời điểm đó, YJ-4 chỉ được đưa vào biên chế Trung Quốc với số lượng cực kỳ hạn chế, chủ yếu làm nền tảng cho các tên lửa hành trình Trung Quốc phát triển thành công hơn sau này, chẳng hạn như tên lửa Changfeng (Trường Phong). Hai phiên bản của YJ-4 đã được phát triển: YJ-4I, cũng thường được gọi là YJ-41 và YJ-4II, cũng thường được gọi nhưng bị nhầm là YJ-42. Hai tên lửa chỉ khác nhau về động cơ tương ứng, YJ-4I được trang bị WP-11, phiên bản Turbomeca Marboré của Trung Quốc, trong khi YJ-4II tầm xa hơn được trang bị động cơ mạnh gấp đôi, FW-41, Phiên bản Trung Quốc của Teledyne CAE J69, được thiết kế đảo ngược từ Ryan Firebee của Mỹ bị bắn rơi.
XW-41
Một phiên bản phát triển dựa trên HY-4, được gọi là XW-41, đã được phát triển. Phiên bản mới nhất này của họ tên lửa C-201 được cho là có tầm bắn 300 km với hệ thống dẫn đường GPS/GLONASS bổ sung. Tuy nhiên, do sự sẵn có của tên lửa chống hạm tiên tiến hơn với tầm bắn tương tự, chẳng hạn như C-602, tương lai của XW-41, giống như các tên lửa khác trong họ tên lửa Silkworm, là không chắc chắn mặc dù đã thử nghiệm thành công. Mặc dù vẫn là một thành viên của tên lửa Silkworm, nhà phát triển cho rằng tên lửa này đã đủ khác biệt để được liệt vào một danh mục riêng do số lượng công nghệ mới được áp dụng. Sau Chiến tranh vùng Vịnh, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất đã đặt hàng 30 phiên bản trên bờ này để phòng thủ bờ biển, và theo Jane’s Defense Weekly, những tên lửa này được gọi với cái tên chung là tên lửa Silkworm, nhưng các nguồn tin trong nước của Trung Quốc khẳng định đây là XW-41, mặc dù có báo cáo khẳng định những tên lửa này là các mô hình khác của dòng Silkworm.
C-611
Phiên bản nâng cấp của C-601 và các mẫu tên lửa đất đối không khác trước đó của họ Silkworm. Không phải tất cả các bản nâng cấp đều giống nhau do sự khác biệt giữa các phiên bản, nhưng thiết bị điện tử của tất cả các phiên bản đều được nâng cấp lên tiêu chuẩn mới nhất. Đầu dò của tên lửa được hiện đại hóa để bao gồm khả năng dẫn đường bằng radar bán chủ động và khả năng dẫn đường thụ động, đồng thời tên lửa có thể được sử dụng để chống lại các mục tiêu mặt đất ven biển. Độ cao hành trình được giảm xuống trong khi tầm bắn được tăng lên.
YJ-63 (C-603)
XW-41 và tiền nhiệm của HY-4 đã đánh mất thị trường dự kiến khi chiến tranh ở Trung Đông kết thúc, vì vậy XW-41 được chuyển đổi thành tên lửa tấn công chính xác không đối đất đầu tiên được phát triển trong nước. Công việc phát triển bắt đầu vào giữa những năm 1990. Tên lửa mới được đặt tên là YJ-63, cũng được gọi là C-603. So với XW-41, dẫn đường radar ban đầu được đổi thành dẫn đường TV. Cấu hình Y đảo ngược ban đầu của bề mặt điều khiển đuôi đã được thay đổi thành cấu hình X. Giống như tiền nhiệm của nó, XW-41, động cơ tuốc-bin phản lực được sử dụng thay cho động cơ tên lửa nhiên liệu lỏng được sử dụng trên HY-2. Tầm bắn 500 km.
KD-63
Phiên bản mới nhất của dòng YJ-63 được đưa vào trang bị từ năm 2004-2005. Phiên bản tấn công trên bộ này gần như giống hệt C-603 về ngoại hình, ngoại trừ nó có mũi đặc thay vì cửa sổ cho quang điện tử dẫn đường. Phần mũi rắn cho thấy việc dẫn đường của tên lửa đất đối không này thông qua các phương tiện dẫn đường khác như radar, nhưng loại chính xác vẫn chưa được biết.
KN-1
Các phiên bản KN-1 hoặc KN-01 của Triều Tiên từ Silkworm Trung Quốc hay P-15 Termit Liên Xô, Rubezh, P22 P20 và KN-01 được gọi là Geum Seong-1 và được sản xuất trong nước.
Lịch sử tác chiến
Chiến tranh Iran-Iraq
Silkworm đã trở nên nổi tiếng vào những năm 1980 khi nó được cả hai bên sử dụng trong chiến tranh Iran-Iraq; cả hai nước đều do Trung Quốc cung cấp. Trong năm 1987, Iran phóng một số tên lửa Silkworm từ Bán đảo Faw, tấn công tàu chở dầu Sungari do Mỹ sở hữu và tàu chở dầu gắn cờ Hoa Kỳ Sea Isle City vào tháng 10/1987. 5 tên lửa khác đã tấn công các khu vực ở Kuwait hồi đầu năm. Vào tháng 10/1987, cảng dầu ngoài khơi Sea Island của Kuwait đã bị một Silkworm của Iran tấn công, được cho là có nguồn gốc từ bán đảo Faw. Cuộc tấn công đã khiến Kuwait triển khai một khẩu đội tên lửa Hawk trên đảo Failaka để bảo vệ. Vào tháng 12/1987, một quả Silkworm khác của Iran đã bắn vào cầu cảng này, nhưng đã lao vào một sà lan mồi. Trước các cuộc tấn công này, tầm bắn của tên lửa được cho là dưới 80 km, nhưng các cuộc tấn công này đã chứng minh rằng tầm bắn vượt quá 100 km với các nhà quan sát quân sự Kuwait thấy rằng tên lửa xuất phát từ khu vực và theo dõi chúng bằng radar cùng với hình ảnh vệ tinh của Hoa Kỳ về các bãi phóng.
Lực lượng Iraq kết hợp tên lửa SS-N-2 (P-15 Termit) phóng từ Tu-22, tên lửa Exocet phóng từ Mirage F1 và Super Etendard, cũng như tên lửa Silkworm và tên lửa C-601 phóng từ máy bay ném bom Tu-16 và H-6, được mua từ Liên Xô và Trung Quốc để giao chiến với Hải quân Iran và các tàu chở dầu chở dầu của Iran.
Vào tháng 3/1988, Trung Quốc đã đồng ý ngừng cung cấp cho Iran các tên lửa HY-2, mặc dù hợp đồng đến năm 1989. Iran kể từ đó đã phát triển khả năng tự sản xuất các tên lửa này.
Chiến tranh vùng Vịnh Ba Tư
Vào ngày 25/02/1991 trong Chiến dịch Bão táp sa mạc, một bệ phóng trên bờ của Iraq đã bắn 2 tên lửa Silkworm vào tàu USS Missouri cùng phối hợp với tàu USS Jarrett và HMS Gloucester. Một tên lửa Sea Dart từ HMS Gloucester đã bắn hạ một quả Silkworm và quả còn lại bắn trượt, rơi xuống biển. Các sĩ quan Không quân Hoàng gia sau đó đã thu hồi một tên lửa HY-2 tại Umm Qasr ở miền Nam Iraq. Nó hiện được trưng bày tại RAF Museum Cosford.
Chiến tranh Iraq
Trong cuộc chiến Iraq năm 2003, Iraq đã sử dụng Silkworm (HY-2 Seersucker) làm tên lửa đất đối đất bằng cách bắn ít nhất 2 trong số chúng vào các vị trí của liên quân ở Kuwait.
Chiến tranh Lebanon 2006
Trong Chiến tranh Liban năm 2006, ban đầu có thông tin cho rằng quân du kích Hezbollah đã bắn tên lửa Silkworm vào một tàu chiến của Israel ở ngoài khơi Lebanon. Các nguồn tin của Israel sau đó nói rằng tên lửa được sử dụng thay thế là loại C-701 tinh vi hơn của Trung Quốc./.
