Tổng quan:
– Kiểu loại: cối chống ngầm
– Xuất xứ: Vương quốc Anh
– Lịch sử phục vụ: từ 1942
– Nhà sử dụng: Hải quân Hoàng gia; Hoa Kỳ; Canada, Philippines
– Nhà thiết kế: Directorate of Miscellaneous Weapons Development (Tổng cục phát triển vũ khí thứ yếu)
– Lịch sử thiết kế: 1941
– Cỡ đạn: 178 mm
– Số nòng: 24
Quả đạn
– Trọng lượng: 29 kg
– Đường kính nòng: 183 mm
– Chiều dài nòng: 1.181 mm
– Chất nổ: (14 kg) TNT hoặc (16 kg) Torpex
– Phạm vi: khoảng 230 m
– Tốc độ chìm: 6,7 đến 7,2 m/s
– Ngòi nổ: Tiếp xúc, nổ cao
– Bệ phóng:
+ Phương pháp bắn: Gợn sóng theo cặp, cứ sau 1/10 giây
+ Thời gian tải lại: ~3 phút.
Hedgehog, còn được gọi là Súng phóng chống ngầm (Anti-Submarine Projector) là vũ khí chống tàu ngầm ném về phía trước được sử dụng chủ yếu trong Thế chiến II. Hedgehog trong tiếng Việt nghĩa là “con nhím”. Thiết bị do Hải quân Hoàng gia Anh phát triển đã bắn tới 24 quả súng cối có vòi ở phía trước một con tàu khi tấn công một chiếc U-boat. Nó được triển khai trên các tàu chiến hộ tống đoàn như tàu khu trục và tàu hộ vệ để bổ sung cho đòn đánh lượng nổ ngầm.
Do đạn cối sử dụng ngòi nổ tiếp xúc thay vì ngòi nổ thời gian hoặc khí áp (độ sâu), nên vụ nổ xảy ra trực tiếp trên bề mặt cứng như thân tàu ngầm khiến nó nguy hiểm hơn so với lượng nổ ngầm, vốn dựa vào thiệt hại do sóng xung kích thủy tĩnh gây ra. Trong Thế chiến II, trong số 5.174 cuộc tấn công bằng lượng nổ ngầm của Anh, có 85,5 lần tiêu diệt, tỷ lệ 60,5/1. Trong khi đó, Hedgehog thực hiện 268 cuộc tấn công để tiêu diệt 47 lần, tỷ lệ 5,7/1.
Phát triển
“Hedgehog”, được đặt tên như vậy bởi vì các hàng rỗng của vòi phóng của nó giống như gai trên lưng của một “con nhím”, là sự thay thế cho Fairlie Mortar không thành công đã được bí mật thử nghiệm trên tàu HMS Whitehall vào năm 1941. Fairlie được thiết kế để bắn lượng nổ ngầm phía trước một con tàu khi tấn công một tàu ngầm. Nguyên tắc bắn đạn về phía trước, thay vì thả lượng nổ ngầm qua đuôi tàu, được coi là khả thi, bất chấp sự thất bại của Fairlie. Nghiên cứu này của Tổng cục Phát triển Vũ khí thứ yếu (DMWD) đã dẫn đến sự phát triển của Hedgehog.
Vũ khí là một “cối có vòi” hoặc súng phóng có vòi, một loại vũ khí được phát triển giữa các cuộc chiến tranh bởi Trung tá Stewart Blacker, RA. Súng cối có vòi dựa trên súng cối thời kỳ đầu của bộ binh. Thiết kế đầu đạn cho phép một thiết bị duy nhất bắn các đầu đạn có kích cỡ khác nhau. Lực đẩy là một phần của vũ khí chính và hoạt động chống lại một thanh nhỏ (cái vòi) đặt trong tấm đế lắp bên trong đuôi hình ống của “quả bom”. Nguyên tắc này lần đầu tiên được sử dụng trên Blacker Bombard 29 mm Spigot Mortar và vũ khí chống tăng PIAT sau này.
Việc điều chỉnh máy bay ném bom để sử dụng cho hải quân được thực hiện với sự hợp tác của MIR(c) dưới quyền của Thiếu tá Millis Jefferis, người đã lấy thiết kế của Blacker và đưa nó vào sử dụng trong Quân đội. Vũ khí này bắn một loạt 24 quả bom theo hình vòng cung, nhằm mục đích đáp xuống khu vực hình tròn hoặc hình elip có đường kính khoảng 30 m tại một điểm cố định khoảng 230 m ngay phía trước tàu tấn công. Giá đỡ ban đầu được cố định, nhưng sau đó được thay thế bằng giá đỡ ổn định bằng con quay hồi chuyển để cho phép con tàu tấn công chao và nghiêng.
Hệ thống được phát triển để giải quyết vấn đề tàu ngầm mục tiêu biến mất khỏi ASDIC của tàu tấn công khi ở gần hơn phạm vi tối thiểu của sonar. Tốc độ âm thanh trong nước lớn đến mức thời gian để tiếng vang “ping” quay trở lại tàu tấn công từ một tàu ngầm mục tiêu ở gần trở nên quá ngắn để cho phép người điều khiển con người phân biệt tiếng vang âm thanh trở lại với xung âm thanh ban đầu do sonar phát ra – cái gọi là “tiếng vang tức thời”, trong đó xung âm thanh đầu ra và tiếng vang quay trở lại hợp nhất với tàu ngầm vẫn ở ngoài phạm vi lượng nổ ngầm. Một chiếc tàu ngầm ở “điểm mù” này trở nên vô hình một cách hiệu quả đối với sonar, cho phép nó thực hiện các hoạt động lẩn tránh mà không bị phát hiện đã phóng đạn lên và qua mũi tàu trong khi sonar vẫn có thể phát hiện ra tàu ngầm, đang tiến vào vùng nước một khoảng phía trước tàu.
Lịch sử
Hedgehog được đưa vào trang bị vào năm 1942. Mang theo đầu đạn Torpex nặng 16 kg, mỗi quả đạn cối có đường kính 18 cm và nặng khoảng 29,5 kg. Các vòi được thiết kế nghiêng để các viên đạn sẽ hạ cánh theo hình tròn có đường kính 40 m, cách vị trí của con tàu khoảng 180 m. Các viên đạn sau đó sẽ chìm xuống với tốc độ khoảng 7 m/s. Họ sẽ tiếp cận một chiếc U-boat đang lặn, chẳng hạn như ở độ sâu 61 m dưới 9 giây. Có thể xảy ra hiện tượng phát nổ đồng cảm của các quả đạn gần những vật thể tiếp xúc với bề mặt cứng, nhưng số vụ nổ được tính thường ít hơn số quả đạn được phóng ra.
Bệ phóng nguyên mẫu đã được thử nghiệm trên tàu HMS Westcott vào năm 1941, nhưng không có vụ tiêu diệt tàu ngầm nào cho đến tháng 11/1942, sau khi nó được lắp đặt trên 100 con tàu. Tỷ lệ thành công ban đầu, khoảng 5%, chỉ tốt hơn một chút so với lượng nổ ngầm. Các vết phồng và nước thường xuyên bao phủ bệ phóng trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt ở Bắc Đại Tây Dương, và những nỗ lực tiếp theo để phóng từ bệ phóng ướt sũng thường bị cản trở do các vấn đề về mạch bắn, phóng không hoàn chỉnh. Một vụ nổ hoàn toàn bằng lượng nổ ngầm vẫn sẽ tạo ra một vụ nổ, khiến các phi hành đoàn nghĩ rằng họ có thể đã gây hư hại mục tiêu hoặc ít nhất là làm mất tinh thần của nhân viên; trong khi Hedgehog im lặng một cách chán nản. Hải quân Hoàng gia Anh hiếm khi hạ thủy Hedgehog vào đầu năm 1943 đến nỗi một chỉ thị đã được ban hành yêu cầu thuyền trưởng của các tàu được trang bị Hedgehog báo cáo lý do tại sao họ không sử dụng Hedgehog khi tiếp xúc dưới nước. Kết quả được đổ lỗi cho sự thiếu kinh nghiệm của phi hành đoàn và sự tin tưởng thấp vào vũ khí. Tuy nhiên, sau khi một sĩ quan từ DMWD được cử đến căn cứ tại Londonderry, nơi đóng quân của các tàu hộ tống, với sự huấn luyện tốt hơn và các cuộc nói chuyện trên toàn tàu về các ví dụ về các cuộc tấn công thành công của Hedgehog, tỷ lệ tiêu diệt được cải thiện đáng kể. Vào cuối cuộc chiến, số liệu thống kê cho thấy trung bình cứ năm cuộc tấn công do Hedgehog thực hiện thì có một vụ thành công (so với tỷ lệ chưa đến 1/80 so với lượng nổ ngầm).
Để đối phó với mối đe dọa chết người mới này đối với những chiếc U-boat của mình, Kriegsmarine đã đưa ra chương trình ngư lôi âm thanh vào năm 1943, bắt đầu với ngư lôi Falke. Những ngư lôi âm thanh “tự dẫn đường” mới này có thể được sử dụng hiệu quả mà không cần sử dụng kính tiềm vọng, giúp tàu ngầm có cơ hội tốt hơn để không bị phát hiện và tránh bị phản công.
Tại chiến trường Thái Bình Dương, USS England đã đánh chìm 6 tàu ngầm Nhật Bản trong khoảng thời gian hai tuần với Hedgehog vào tháng 5/1944.
Năm 1946, tàu khu trục hộ tống USS Solar bị phá hủy khi đang dỡ đạn khi một thủy thủ đoàn vô tình làm rơi quả bom Hedgehog gần một trong các phòng chứa đạn của tháp pháo chính, gây ra ba vụ nổ kinh hoàng phá hủy cấu trúc thượng tầng.
Sử dụng trong tác chiến
Bệ phóng có bốn “cái nôi”, mỗi cái có 6 ống phóng. Trình tự bắn được so le để tất cả các quả bom sẽ hạ cánh cùng một lúc. Điều này có thêm lợi thế là giảm thiểu lực căng khi lắp vũ khí để không cần gia cố boong, cho phép dễ dàng trang bị thêm vũ khí ở bất kỳ vị trí thuận tiện nào trên tàu. Tải lại mất khoảng ba phút.
Hedgehog có 4 lợi thế chính so với lượng nổ ngầm:
1- Một cuộc tấn công không thành công không che giấu tàu ngầm khỏi sonar.
Khi lượng nổ ngầm phát nổ, có thể mất 15 phút trước khi nhiễu loạn có thể lắng xuống đủ để sonar hoạt động hiệu quả. Nhiều tàu ngầm đã trốn thoát trong thời gian sau một cuộc tấn công bằng lượng nổ ngầm không thành công. Vì các lượng nổ của Hedgehog chỉ phát nổ khi tiếp xúc, nên việc theo dõi tàu ngầm bằng sóng siêu âm ít có khả năng bị gián đoạn do một cuộc tấn công của Hedgehog không thành công.
2- Vũ khí tầm gần (chẳng hạn như lượng nổ ngầm) cần được đặt ở độ sâu chính xác của mục tiêu để có hiệu quả. Các lượng nổ tiếp xúc không có giới hạn đó và một vụ nổ vào thời điểm được dự đoán để đạn tiếp xúc với độ sâu mục tiêu có thể cho thấy một “cú đánh”.
Tuy nhiên, mặc dù kiến thức về độ sâu của mục tiêu ít quan trọng hơn, nhưng Hedgehog lại kém thành công hơn trước các mục tiêu sâu. Học thuyết dựa trên kinh nghiệm chiến đấu không khuyến khích sử dụng cho các mục tiêu sâu hơn 120 m.
3- Không có “khoảng thời gian mù” nào cho phép tàu ngầm trốn thoát mà không bị phát hiện.
Cho đến khi sonar dò độ sâu ra đời (lần đầu tiên là thiết bị đính kèm “Q” của Hải quân Hoàng gia Anh vào năm 1943), đã có một “thời kỳ chết” trong những khoảnh khắc cuối cùng của một cuộc tấn công bằng lượng nổ ngầm khi kẻ tấn công không biết mục tiêu là đang làm gì. Những người chỉ huy U-boat trở nên thành thạo trong việc thay đổi hướng và tốc độ đột ngột vào những thời điểm này, tránh được cuộc tấn công. Các vũ khí như Hedgehog, có thể sử dụng được trong khi tàu ngầm có thể phát hiện được bằng sonar, không giúp tàu ngầm có khoảng thời gian “tàng hình” để né tránh và né tránh cuộc tấn công.
4- Một hoặc hai quả bom Hedgehog trúng trực tiếp thường đủ để đánh chìm một chiếc tàu ngầm.
Nhiều lượng nổ ngầm được yêu cầu để gây ra đủ thiệt hại tích lũy để đánh chìm một chiếc tàu ngầm; thậm chí sau đó, nhiều U-boat vẫn sống sót sau hàng trăm vụ nổ trong khoảng thời gian nhiều giờ – 678 quả lượng nổ ngầm đã được thả xuống U-427 vào tháng 4/1945. Lượng nổ ngầm, thường phát nổ ở khoảng cách xa tàu ngầm, có một lớp đệm nước ở giữa nó và mục tiêu nhanh chóng tiêu tan cú sốc nổ. Mặt khác, điện tích của Hedgehog phát nổ khi tiếp xúc trực tiếp với thân tàu. Tuy nhiên, những lần suýt trượt với Hedgehog đều im lặng và không gây ra bất kỳ thiệt hại nào, không giống như thiệt hại tích lũy do một số lần suýt trượt lượng nổ ngầm gây ra; nó cũng không có tác dụng tâm lý giống như một cuộc tấn công bằng lượng nổ ngầm.
Phái sinh và kế thừa
Vào cuối năm 1943, Hải quân Hoàng gia đã giới thiệu Squid. Đây là loại súng cối ba ống phóng lượng nổ ngầm. Ban đầu nó được sử dụng như một vũ khí đơn lẻ, nhưng khi điều này không thành công, nó đã được nâng cấp thành “mực đôi” (double squid) bao gồm hai bệ phóng đặt song song. Vào năm 1955, hệ thống này đã được nâng cấp thành Limbo ba nòng phóng được 180 kg lượng nổ Minol.
Hoa Kỳ đã sản xuất một phiên bản tên lửa của Hedgehog có tên là Mousetrap, sau đó là Weapon Alpha để thay thế cho cả hai. Tuy nhiên, Hedgehog vẫn phục vụ trong Hải quân Hoa Kỳ trong Chiến tranh Lạnh cho đến khi cả Hedgehog và Weapon Alpha kém khả quan hơn được thay thế bằng ASROC.
Ba đội tàu “Hedgerow” gồm các tàu đổ bộ tấn công chuyên chở Hedgehog thay vì binh lính đã được sử dụng trong cuộc đổ bộ Normandy. Việc bổ sung các phần mở rộng ngòi nổ tác động trong mũi đạn cho phép kích nổ các đầu đạn trên mặt đất. Những quả bom được sử dụng để dọn sạch những con đường rộng 100 thước Anh xuyên qua mìn và chướng ngại vật bằng dây thép gai trên bãi biển.
Quân đội Úc đã điều chỉnh Hedgehog hàng hải thành một bệ phóng bảy viên trên bộ có thể gắn ở phía sau xe tăng Matilda.
Từ năm 1949, một bản sao của Hedgehog được sản xuất ở Liên Xô với tên gọi MBU-200, được phát triển vào năm 1956 thành MBU-600 (còn được gọi là RBU-6000) bắn tên lửa với tầm bắn tăng lên 600 m.
Các vũ khí có nguồn gốc từ Hedgehog phần lớn đã bị hải quân phương Tây loại bỏ dần để chuyển sang sử dụng ngư lôi tự dẫn. MBU-600 và các dẫn xuất của nó vẫn là một phần quan trọng trong kho vũ khí chống ngầm của Hải quân Nga (cũng như các đồng minh của Nga, chẳng hạn như Ấn Độ) cho đến ngày nay.
Biến thể
– Mark 10: mô hình elip có kích thước khoảng 43 m × 37 m trong phạm vi 180 m.
– Mark 11: hoa văn hình tròn có đường kính 61 m trong phạm vi khoảng 172 m.
– Mark 15: mẫu giống như Mark 11 nhưng được gắn trên bệ được điều chỉnh từ bệ súng Bofors 40 mm bốn nòng. Mark 15 có thể được bắn từ xa từ phòng âm mưu của con tàu./.
