Xuất phát từ truyền thống của tàu thuyền đi biển phương Tây, trên tàu được treo một lá cờ gọi là “Jack”, đây là một dạng khác của quốc kỳ được mang trên tàu, gọi là quốc kỳ tàu.
Quốc kỳ tàu (Jack) là một lá cờ được treo trên cột ngắn (jackstaff) ở mũi tàu (phía trước) trong khi cờ hiệu (ensign) được treo ở đuôi tàu (phía lái). Quốc kỳ tàu trên đòn mũi (bowsprit) hoặc cột buồm trước của thuyền (tàu) buồm được nhìn thấy vào thế kỷ XVII. Một quốc gia có thể có các quốc kỳ tàu khác nhau cho các mục đích khác nhau, đặc biệt như ở Vương quốc Anh và Hà Lan, khi quốc kỳ tàu của hải quân (naval jack) bị cấm đối với các tàu khác. Vương quốc Anh có quốc kỳ cho tàu dân sự (civil jack) chính thức; Hà Lan có một số quốc kỳ tàu không chính thức. Ở một số quốc gia, tàu của các tổ chức chính phủ khác có thể treo quốc kỳ tàu của hải quân, ví dụ: các tàu của Lực lượng Bảo vệ Bờ biển Hoa Kỳ và Cơ quan Khí quyển và Đại dương Quốc gia mang quốc kỳ tàu của Hoa Kỳ (US jack). Một số cơ quan của chính phủ Anh có quốc kỳ tàu riêng của mình. Tàu thương mại hoặc tàu giải trí có thể treo cờ của một đơn vị hành chính (tiểu bang, tỉnh, vùng đất) hoặc đô thị ở mũi tàu. Tàu buôn có thể treo cờ của công ty mình, gọi là cờ nhà (house flag). Du thuyền có thể treo cờ của câu lạc bộ hoặc cờ của sĩ quan hoặc tín hiệu riêng của chủ sở hữu ở mũi tàu. Việc áp dụng có thể được điều chỉnh bởi luật pháp, tập quán hoặc sở nguyện cá nhân.
Từ nguyên
“Jack” chiếm 6 trang của ấn bản thứ hai hoàn chỉnh của Từ điển tiếng Anh Oxford (OED) và việc sử dụng từ này trong tiếng Anh đã có từ thế kỷ XIV, xuất hiện dưới dạng tên chính trong Piers Plowman. Ngay từ rất sớm, nó đã được dùng làm tên cho một nông dân hoặc “một người thuộc tầng lớp thấp hơn”. Nó tiếp tục mang ý nghĩa giai cấp thấp trong các cụm từ như “jack tar” đối với một thủy thủ bình thường, “every man jack”, hoặc việc sử dụng jack cho người chơi bài. Hình thức nhỏ bé cũng được thấy trong “Jack của tất cả các ngành nghề, không có chuyên môn gì”, trong đó Jack ám chỉ một người buôn bán kém, có thể không đạt tiêu chuẩn của một người hành nghề. Thuật ngữ này được dùng để chỉ những đồ vật vô tri và biểu thị một bộ phận nhỏ (hoặc đôi khi kém hơn): jack-pit (trục mỏ nhỏ), jackplug (ngõ vào đơn, dòng điện thấp), jack-shaft (trục trung gian hoặc trục dẫn động), jack (trong bowling: quả bóng nhỏ) hoặc động cơ jack (động cơ lai hoặc động cơ chặn)…
Cờ jack là một lá cờ nhỏ, được sử dụng để phân biệt với cờ hiệu (ensign) hoặc cờ đuôi nheo (pannant). Ban đầu, jack được treo trên đầu đòn mũi. Năm 1667 Samuel Pepys, quản trị viên hải quân và người viết nhật ký, đã ghi lại cảnh người Hà Lan chiếm được Royal Charles và một nam nhân “đánh vào cờ và quốc kỳ tàu của nó” – rõ ràng là hai việc khác nhau. Đến năm 1692, jackstaff đã được phát triển để treo jack: “Jack Staff và Jack”
Cách áp dụng
Quốc kỳ tàu hải quân thường được kéo lên khi tàu không di chuyển mà đang neo hoặc đậu tại bến, hoặc khi nó được giương lên vào những dịp đặc biệt. Quốc kỳ tàu của liên minh (Union Jack) của Hải quân Hoàng gia phải được kéo lên khi vào tuyến đầu tiên đến bờ. Các quy định tương tự cũng được áp dụng bởi Hải quân Hoàng gia Canada.
Tại Hoa Kỳ, quốc kỳ tàu hải quân đầu tiên cũng được Hải quân Hoa Kỳ sử dụng làm miếng phù hiệu thêu trên tay áo đồng phục của họ.
Hình dạng và thiết kế
Quốc kỳ tàu thường có hình chữ nhật, hoặc là hình vuông và nhỏ hơn cờ hiệu hoặc cờ chiến. Một số quốc gia treo một phiên bản nhỏ hơn của quốc kỳ hoặc cờ chiến hoặc cờ bang của riêng mình. Pháp và một số quốc gia khác sử dụng cùng một lá cờ hoặc biểu tượng cho các mục đích khác nhau, dân sự hoặc quân sự, và cũng như hải quân của họ. Nhật Bản và một số quốc gia khác với các cờ hiệu dân sự và cờ chiến có kiểu dáng khác nhau treo cờ dân sự như một quốc kỳ tàu và cờ chiến ở đuôi tàu. Một phiên bản hình vuông, rút gọn của quốc kỳ được một số quốc gia sử dụng. Một nhóm các nước sử dụng quốc kỳ tàu lớn hơn hiển thị quốc huy của quốc gia, dưới dạng biểu ngữ hiển thị trên nền cờ. Hầu hết các quốc gia đã chọn một thiết kế hoàn toàn khác cho quốc kỳ tàu hải quân của họ, thường có một số biểu tượng quốc gia hoặc hàng hải và thường có cùng màu với quốc kỳ của họ.
Trong nhiều trường hợp, các quốc gia thống nhất hoặc liên minh đã áp dụng quốc kỳ tàu đại diện cho liên minh quốc gia của họ. Nổi tiếng nhất là cờ liên minh (Union Jack) Hải quân Hoàng gia của Vương quốc Anh, được sáng tạo vào năm 1606 bằng cách nối các lá cờ của Anh và Scotland. Khi Vương quốc Ireland sáp nhập với Vương quốc Anh vào năm 1801, một lá cờ màu đỏ (Thánh giá Thánh Patrick) đã được thêm vào để tạo thành Cờ Liên minh (Union Jack) hiện tại. Thiết kế của Union Jack của Vương quốc Anh có lẽ đã truyền cảm hứng cho các quốc kỳ tàu cắm sau này của các quốc gia khác, chẳng hạn như Nga và Union Jack của Thụy Điển và Na Uy. Đến lượt chiếc quốc kỳ tàu của Nga lại truyền cảm hứng cho chiếc quốc kỳ tàu của Bulgaria, Estonia và Latvia.
Từ năm 1777 đến 1975, 1977 đến tháng 9/2002 và từ tháng 6/2019 đến nay, Hải quân Hoa Kỳ đã sử dụng một “union jack”, bao gồm màu xanh lam với các ngôi sao màu trắng từ quốc kỳ Hoa Kỳ. Vào năm 1975 và 1976, và sau đó một lần nữa từ ngày 11/9/2002 đến ngày 4/6/2019, Hải quân Hoa Kỳ đã sử dụng cờ “First Navy Jack”, được cho là đã sử dụng vào năm 1775 và 1776, với một con rắn đuôi chuông và dòng chữ “DONT TREAD ON ME” (Không giẫm lên tôi) chồng lên 13 sọc đỏ và trắng xen kẽ.
Liên minh miền Nam Hoa Kỳ đã làm theo mô hình tương tự cho chiếc quốc kỳ tàu hải quân đầu tiên của mình (1861-1863), sử dụng nền cờ hiệu của lực lượng hải quân đầu tiên của mình, với 7 ngôi sao tạo thành một vòng tròn trên nền “màu lam nhạt”. Các phiên bản sau này có tới 15 sao. Chiếc quốc kỳ tàu hải quân thứ hai của Liên minh miền Nam là một người anh em họ hình chữ nhật của cờ chiến của quân đội Liên minh miền Nam và được sử dụng từ năm 1863 đến năm 1865.
Union Jack của Thụy Điển và Na Uy (1844-1905) là một lá cờ chữ thập hình chữ nhật được chia phần, kết hợp màu sắc quốc gia của Thụy Điển (phải và trái) và Na Uy (trên và dưới). Quóc kỳ tàu hải quân cũng được sử dụng làm cờ cho các cơ quan đại diện ngoại giao chung ở nước ngoài./.
