Phó Thống chế Không quân (tiếng Anh – Air vice-marshal, viết tắt – Air Vce Mshl hoặc AVM) là cấp bậc sĩ quan không quân được một số lực lượng không quân sử dụng, có nguồn gốc từ Không quân Hoàng gia. Cấp bậc này cũng được lực lượng không quân của nhiều quốc gia có ảnh hưởng lịch sử của Anh sử dụng và đôi khi được sử dụng như bản dịch tiếng Anh của cấp bậc tương đương ở các quốc gia có cấu trúc cấp bậc không quân cụ thể không phải tiếng Anh.
Phó Thống chế Không quân thường tương đương với Chuẩn Đô đốc (rear admiral) hoặc Thiếu tướng (major general). Cấp bậc Phó Thống chế Không quân cao hơn cấp Đề đốc Không quân (air commodore) và thấp hơn cấp Thống chế Không quân (air marshal). Kể từ trước Thế chiến II, các sĩ quan không quân chỉ huy các nhóm RAF thường giữ cấp bậc Phó Thống chế Không quân. Trong các lực lượng không quân nhỏ như Không quân Hoàng gia New Zealand và Không quân Ghana, người đứng đầu lực lượng không quân giữ cấp bậc Phó Thống chế Không quân.
Cấp bậc tương đương trong Không quân Nữ Hỗ trợ, Không quân Nữ Hỗ trợ Úc, Không quân Hoàng gia Nữ (cho đến năm 1968) và Dịch vụ Điều dưỡng Không quân Hoàng gia Công chúa Mary (cho đến năm 1980) là “air chief commandant” (chỉ huy trưởng không quân).
Vương quốc Anh
– Chi nhánh quân vụ: Không quân Hoàng gia
– Thứ hạng: hai sao
– Mã cấp bậc NATO: OF-7
– Cấp bậc không thuộc NATO: O-8
– Hình thành: 01/8/1919
– Cấp bậc cao hơn tiếp theo: Thống chế Không quân (Air Marshal)
– Cấp bậc thấp hơn tiếp theo: Đề đốc Không quân (Air Commodore)
– Cấp bậc tương đương: Thiếu tướng (Major-General), Chuẩn Đô đốc (Rear Admiral)
Nguồn gốc
Vào ngày 01/4/1918, Không quân Hoàng gia Anh mới thành lập đã áp dụng các cấp bậc sĩ quan của mình từ Quân đội Anh, với các sĩ quan ở cấp bậc hiện tại là phó thống chế không quân giữ cấp bậc thiếu tướng. Để đáp lại đề xuất rằng Không quân Hoàng gia Anh nên sử dụng các cấp bậc của riêng mình, người ta đã đề xuất rằng Không quân Hoàng gia Anh có thể sử dụng các cấp bậc sĩ quan của Hải quân Hoàng gia Anh, với từ “air” (không quân) được chèn vào trước cấp bậc hải quân. Ví dụ, cấp bậc sau này trở thành phó thống chế không quân (air vice-marshal) sẽ là chuẩn đô đốc không quân (air rear-admiral). Bộ Hải quân phản đối bất kỳ việc sử dụng nào các cấp bậc của họ, bao gồm cả hình thức đã sửa đổi này, và do đó, một đề xuất thay thế đã được đưa ra: các cấp bậc sĩ quan không quân sẽ dựa trên thuật ngữ “ardian”, bắt nguồn từ sự kết hợp của các từ tiếng Gaelic có nghĩa là “chief” (chỉ huy, ard) và “bird” (chim, eun), với thuật ngữ “third arrdian” (ardian thứ ba) hoặc “squadron ardian” (phi đoàn ardian) được sử dụng để chỉ cấp bậc tương đương với chuẩn đô đốc và thiếu tướng. Tuy nhiên, cấp bậc phó thống chế không quân được ưa chuộng hơn và được thông qua vào tháng 8/1919.
Phù hiệu, cờ chỉ huy và tấm biển sao của RAF
Huy hiệu cấp bậc bao gồm một dải màu xanh nhạt hẹp (trên một dải màu đen rộng hơn một chút) trên một dải màu xanh nhạt trên một dải màu đen rộng. Nó được đeo ở cả hai tay áo dưới của quân phục hoặc trên vai của bộ đồ bay hoặc quân phục làm việc.
Cờ chỉ huy của phó thống chế không quân có hai dải màu đỏ hẹp chạy ở giữa.
Tấm biển sao trên xe dành cho phó thống chế không quân có khắc họa hai ngôi sao màu trắng (phó thống chế không quân là cấp bậc hai sao) trên nền màu xanh của không quân.
Tính đến tháng 8/2014 Phó Thống chế Không quân là cấp bậc quân sự cao nhất hiện đang được một phụ nữ trong Lực lượng Vũ trang Anh nắm giữ khi Phó Thống chế Không quân Elaine West được trao chức vụ này vào tháng 8/2013.
Úc
Không quân Úc đã áp dụng hệ thống cấp bậc của RAF vào ngày 9/11/1920 và cách sử dụng này được tiếp tục bởi đơn vị kế nhiệm của nó, Không quân Hoàng gia Úc. Tuy nhiên, cấp bậc phó thống chế không quân không được Lực lượng vũ trang Úc sử dụng cho đến năm 1935 khi Richard Williams, Tổng tham mưu trưởng Không quân Úc, được thăng chức. Margaret Staib của Không quân Hoàng gia Úc đã phục vụ ở cấp bậc phó thống chế không quân từ năm 2009 đến năm 2012 khi bà nghỉ hưu khỏi Lực lượng Phòng vệ Úc.
Canada
Năm 1920, Sir Willoughby Gwatkin, cựu Tổng tham mưu trưởng Canada, được phong hàm phó thống chế không quân và được bổ nhiệm làm tổng thanh tra của Không quân Canada mới thành lập. Cấp bậc này được sử dụng cho đến khi Lực lượng Không quân Canada thống nhất năm 1968, khi các cấp bậc theo kiểu quân đội được thông qua. Sau đó, các phó thống chế không quân Canada trở thành thiếu tướng. Trong cách sử dụng tiếng Pháp chính thức của Canada, cấp bậc này là vice-maréchal de l’air./.
Xem thêm:
SĨ QUAN KHÔNG QUÂN (Air officer)
THỐNG TƯỚNG KHÔNG LỰC (General of the Air Force)
THỐNG CHẾ KHÔNG LỰC (Marshal of the air force)
THỐNG CHẾ KHÔNG QUÂN TRƯỞNG (Air chief marshal)
THỐNG CHẾ KHÔNG QUÂN (Air marshal)
ĐỀ ĐỐC KHÔNG QUÂN (Air commodore)
