Tổng quan:
– Nhà xây dựng: Severodvinsk và Komsomolsk
– Nhà vận hành: Hải quân Liên Xô
– Lớp trước: Hotel (Project 658)
– Lớp sau: Delta (Project 667B)
– Lịch sử xây dựng: 1964-1974
– Trong biên chế: 1967-1995
– Hoàn thành: 34
– Bị mất: 1
– Nghỉ hưu: 33
– Kiểu loại: tàu ngầm hạt nhân tên lửa đạn đạo (SSBN)
– Lượng giãn nước: 7.700 tấn (khi nổi); 9.300 tấn (khi lặn)
– Chiều dài: 132 m
– Độ rộng: 11,6 m
– Mớn nước: 8 m
– Động lực đẩy: 2 lò phản ứng làm mát bằng nước áp suất cung cấp năng lượng cho 4 tuabin hơi dẫn động 2 trục
– Tốc độ:
+ 13 hl/g (24 km/h) khi nổi
+ 27 hl/g (50 km/h) khi lặn
– Quân số: 120
– Vũ khí:
+ Yankee I/II: 4 ống phóng ngư lôi 533 mm
+ 2 ống phóng ngư lôi 400 mm
+ Yankee I: 16 × R-27 (SS-N-6 Serb) SLBM
+ Yankee II: 12 × R-31 (SS-N-17 Snipe) SLBM.
Project 667A Navaga và Project 667AU Nalim (tên NATO – lớp Yankee), là một loạt tàu ngầm hạt nhân tên lửa đạn đạo (SSBN) được chế tạo tại Liên Xô cho Hải quân Liên Xô. Tổng cộng, 34 chiếc đã được chế tạo: 24 chiếc ở Severodvinsk dành cho Hạm đội Phương Bắc và 10 chiếc còn lại ở Komsomolsk-on-Amur dành cho Hạm đội Thái Bình Dương. Hai đơn vị của Hạm đội Phương Bắc sau đó đã được chuyển đến Thái Bình Dương. Tàu dẫn đầu K-137 Leninets được đặt tên thánh vào ngày 11/4/1970, hai năm rưỡi sau khi được đưa vào hoạt động.
Tàu ngầm hạt nhân lớp Yankee là lớp tàu ngầm tên lửa đạn đạo (SSBN) đầu tiên của Liên Xô có hỏa lực nhiệt hạch tương đương với các đối tác tàu ngầm Polaris của Mỹ và Anh. Lớp Yankee hoạt động yên tĩnh hơn so với những tàu tiền nhiệm thuộc lớp Hotel của chúng và được sắp xếp hợp lý hơn giúp cải thiện hiệu suất hoạt động dưới nước của chúng. Lớp Yankee thực chất khá giống với tàu ngầm Polaris của Hải quân Mỹ và Hải quân Hoàng gia Anh. Những chiếc tàu này đều được trang bị 16 tên lửa đạn đạo phóng từ tàu ngầm (SLBM) với nhiều đầu đạn hạt nhân để răn đe hạt nhân trong Chiến tranh Lạnh, và tên lửa đạn đạo của chúng có tầm bắn từ 1.500-2.500 hl (2.800-4.600 km).
Những chiếc SSBN lớp Yankee đã phục vụ trong Hải quân Liên Xô ở ba đại dương: Đại Tây Dương, Thái Bình Dương và Bắc Băng Dương bắt đầu từ những năm 1960. Trong những năm 1970, khoảng 3 chiếc thuộc lớp Yankee liên tục tuần tra trong cái gọi là “hộp tuần tra” (patrol box) ở Đại Tây Dương ngay phía đông Bermuda và ngoài khơi bờ biển Thái Bình Dương của Hoa Kỳ. Việc triển khai SSBN về phía trước này được coi là để cân bằng sự hiện diện của vũ khí hạt nhân của Mỹ, Anh và Pháp được giữ ở Tây Âu và trên các tàu chiến (bao gồm cả tàu ngầm hạt nhân) ở Đại Tây Dương xung quanh, bao gồm Biển Địa Trung Hải và Biển Đông Đại Tây Dương.
Một chiếc tàu ngầm lớp Yankee, K-219, đã bị tai nạn vào ngày 6/10/1986 sau một vụ nổ và cháy trên tàu. Con tàu này đã ở trên biển gần Bermuda, và nó bị chìm do mất sức nổi vì ngập nước. Bốn thủy thủ của nó đã chết trước khi tàu cứu hộ đến. Ít nhất một chiếc tàu khác trong lớp này đã tham gia vào một vụ va chạm với tàu ngầm hạt nhân của Hải quân Hoa Kỳ.
Do tuổi của chúng ngày càng tăng, và như đã được đàm phán trong các hiệp ước SALT I, START I và START II nhằm cắt giảm vũ khí hạt nhân của Hoa Kỳ và Liên Xô, tất cả các tàu thuộc lớp Yankee đều được giải giáp, ngừng hoạt động và đưa đến bãi phế liệu tàu hạt nhân.
Biến thể
– Yankee I (Project 667A): Cấu hình cơ bản, đây là những tàu ngầm mang tên lửa đạn đạo lần đầu tiên được đưa vào sử dụng vào năm 1968; 34 chiếc đã được chế tạo. Tàu ngầm mang theo 16 tên lửa SS-N-6, có 6 ống phóng ngư lôi và mang theo 18 quả ngư lôi Type 53. Chúng là những chiếc SSBN đầu tiên của Liên Xô mang tên lửa đạn đạo bên trong thân tàu (trái ngược với tháp chỉ huy).
– Yankee II (Project 667AM Navaga M): Một lớp tàu đơn, đây là tàu ngầm Yankee I (K-140) được chuyển đổi để mang 12 tên lửa SS-N-17, là SLBM nhiên liệu rắn đầu tiên của Hải quân Liên Xô. Sự tồn tại của nguyên mẫu riêng lẻ này đã dẫn đến một số giả thuyết về việc Yankee II có một vai trò độc nhất trong kho vũ khí của Liên Xô, điều này biện minh cho việc duy trì một con tàu duy nhất với vũ khí độc nhất như vậy. Một giả thuyết cho rằng nó được thiết kế để thực hiện chức năng phóng vệ tinh khẩn cấp. Sau đó, người ta đề xuất rằng SS-N-17 có thể có khả năng nhắm mục tiêu lại để cho phép tấn công các nhóm tác chiến tàu sân bay.
– Yankee Notch (Project 667AT Grusha): Những tàu ngầm được chuyển đổi này là tàu ngầm tấn công và xuất hiện lần đầu vào năm 1983; 4 chiếc Yankee I đã được đóng lại theo cấu hình này. Chúng kết hợp một phần trung tâm “thắt lưng”, thay thế cho khoang tên lửa đạn đạo cũ, có tám ống phóng ngư lôi 533 mm cho tối đa 40 tên lửa SS-N-21 hoặc ngư lôi bổ sung. Các ống phóng ngư lôi phía trước cũng được giữ lại, với một số báo cáo cho rằng các tàu này cũng có thể bắn được ngư lôi Kiểu 65 650 mm. Việc nhấn mạnh vào việc mang thêm tên lửa SS-N-21 cho thấy vai trò chiến thuật của các tàu ngầm này, hoặc như các tàu ngầm hạt nhân tấn công thứ hai. Cấu hình của chúng là sự kết hợp giữa các hạn chế của hiệp ước SALT (ảnh hưởng đến SLBM nhưng không ảnh hưởng đến tên lửa hành trình) và việc Liên Xô điển hình không sẵn sàng loại bỏ hoàn toàn bất kỳ phần cứng quân sự nào vẫn có thể sử dụng được. Việc chuyển đổi đã làm tăng tổng chiều dài thêm 12 m lên 141,5 m, với lượng giãn nước lên đến 11.500 tấn khi lặn. Mặc dù được phân loại là SSN (tàu ngầm tấn công), những chiếc thuyền này cũng có thể được coi là SSGN nhờ trang bị tên lửa hạng nặng của chúng.
– Yankee Sidecar (Project 667M Andromeda): Còn được gọi là Yankee SSGN, đây là một lớp tàu đơn khác (trong trường hợp này là K-420) được chuyển đổi thành SSGN. Nó xuất hiện vào năm 1983, mang theo 12 tên lửa hành trình đầu đạn hạt nhân SS-NX-24 thay cho tên lửa đạn đạo như ban đầu. SS-NX-24 là một tên lửa hành trình thử nghiệm, với chế độ bay siêu thanh và hai đầu đạn hạt nhân. Nó được coi là vũ khí chiến lược ba nhiệm vụ, và do đó sẽ đảm nhận một vai trò khá khác so với các SSGN lớp Oscar được định hướng chiến thuật cùng thời. Cuối cùng, tên lửa đã không được sử dụng và K-420 trở thành một hệ thống vũ khí không có vũ khí. Nó có lượng giãn nước 13.650 tấn (khi lặn), và thậm chí còn dài hơn so với Yankee Notch để chứa các tên lửa hành trình khổng lồ; nó dài tổng thể 153 m.
Yankee SSN 16 thuộc loại này được chuyển đổi từ đặc điểm kỹ thuật cơ bản của Yankee I. Một số không được chuyển đổi hoàn toàn, mặc dù chúng không thể mang tên lửa đạn đạo, vì vậy chúng được gọi là Yankee SSNX. Chúng chỉ giữ lại các ống phóng ngư lôi phía trước, với phần tên lửa trung tâm đã bị loại bỏ. Một số đang bị loại bỏ.
– Yankee Pod (Project 09774 Akson) Yankee Pod: (còn được gọi là Yankee SSAN) là một tàu ngầm thử nghiệm đã được chuyển đổi, K-403 Kazan, được sử dụng cho thiết bị sonar, với vỏ cùng tên được gắn trên bánh lái (Victor III – lớp SSN). Nó cũng có các hệ thống cảm biến khác được tích hợp, đặc biệt là bên cạnh tháp chỉ huy.
Yankee Stretch (Project 09774) K-411, phiên bản chuyển đổi của Yankee Stretch, là “tàu mẹ” dành cho các tàu ngầm mini lớp Paltus. Nó có chiều dài hoàn toàn 160 m, khiến nó trở thành chiếc chuyển đổi lớn nhất của Yankee. Giống như Yankee Pod, nó thiếu trang bị tên lửa. Nhiệm vụ của nó được cho là sự kết hợp giữa nghiên cứu hải dương học, tìm kiếm cứu nạn và thu thập thông tin tình báo dưới nước.
– Yankee Big Nose (Project 09780 Akson-2): là một sửa đổi bổ sung của K-403 Kazan để thử nghiệm hệ thống âm thanh cho tàu ngầm thế hệ thứ tư của Nga: hệ thống sonar Irtysh, kết hợp với ăng-ten hình cầu Amfora, chiếm toàn bộ phần mũi của tàu ngầm. Việc sửa đổi K-415 được bắt đầu vào năm 1987, nhưng do Chiến tranh Lạnh kết thúc và thiếu kinh phí nên không bao giờ được hoàn thành./.
