Tổng quan:
– Thành lập: 1918
– Giải tán: 14/2/1992
– Phục tùng:
+ Đảng Cộng sản Liên Xô (đến 1990)
+ Tổng thống Liên Xô (1990-1991)
+ Cộng đồng các quốc gia độc lập (1991-1992)
– Tầm cỡ, quy mô:
+ 467.000 nhân sự (1984)
+ 1.057 tàu (1990)
+ 1.172 máy bay (1990)
+ 5 tàu sân bay (1990)
+ 2 tàu sân bay trực thăng (1990)
+ 3 tàu chiến tuần dương
+ 30 tàu tuần dương
+ 45 tàu khu trục
+ 113 khinh hạm
+ 124 tàu hộ tống
+ 63 tàu ngầm tên lửa đạn đạo
+ 72 tàu ngầm tên lửa hành trình
+ 68 tàu ngầm tấn công hạt nhân
+ 63 tàu ngầm tấn công thông thường
+ 9 tàu ngầm phụ trợ
+ 35 tàu chiến đổ bộ
+ 425 tàu tuần tra
– Trực thuộc: Lực lượng vũ trang Liên Xô
– Biệt danh: “Hạm Đội Đỏ”.
– Tham chiến: cuộc cách mạng Nga; Nội chiến Nga; Chiến tranh Ba Lan-Xô Viết; Xung đột biên giới Xô-Nhật; Cuộc xâm lược Ba Lan; Chiến tranh mùa đông (Phần Lan); Thế chiến II (Chiến tranh vệ quốc vĩ đại); Liên Xô xâm lược Mãn Châu; Chiến tranh Việt Nam; Tàu ngầm Liên Xô đi vòng quanh thế giới/1966; Chiến tranh lạnh; Cuộc tấn công vào sự hiện diện của hải quân Liên Xô
– Chỉ huy đáng chú ý: Đô đốc Hạm đội Sergey Gorshkov; Đô đốc Hạm đội Nikolay Kuznetsov; Phó Đô đốc Aleksandr Nemits; Phó Đô đốc Yevgeny Berens; Đô đốc Hạm đội Vasili Altfater; Đô đốc Ivan Yumashev.
Hải quân Liên Xô (tiếng Nga: Военно-морской флот СССР, ВМФ СССР, tiếng Anh – VMF SSSR, nghĩa là Hạm đội Hải quân Liên Xô) là nhánh phục vụ tác chiến hải quân thống nhất của Lực lượng Vũ trang Liên Xô. Thường được gọi là Hạm đội Đỏ (tiếng Nga: Красный флот), Hải quân Liên Xô chiếm một phần lớn trong kế hoạch chiến lược của Liên Xô trong trường hợp xảy ra xung đột với siêu cường đối phương, Hoa Kỳ, trong Chiến tranh Lạnh (1945-1991). Hải quân Liên Xô đã đóng một vai trò lớn trong Chiến tranh Lạnh, đối đầu với Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) ở Tây Âu hoặc triển khai sức mạnh để duy trì phạm vi ảnh hưởng của mình ở Đông Âu.
Hải quân Liên Xô được chia thành 4 hạm đội lớn: Hạm đội Phương Bắc, Thái Bình Dương, Biển Đen và Baltic; ngoài ra, Căn cứ Hải quân Leningrad, được chỉ huy riêng. Nó cũng có một lực lượng nhỏ hơn, Hạm đội Caspi, hoạt động ở Biển Caspi và theo sau là một hạm đội lớn hơn, Hải đội 5, ở Biển Địa Trung Hải. Hải quân Liên Xô bao gồm Không quân Hải quân, Bộ binh Hải quân và Pháo binh Duyên hải.
Hải quân Liên Xô được thành lập từ tàn dư của Hải quân Đế quốc Nga trong Nội chiến Nga. Sau khi Liên Xô tan rã vào/1991, Liên bang Nga kế thừa phần lớn nhất của Hải quân Liên Xô và cải tổ nó thành Hải quân Nga, với các phần nhỏ hơn trở thành cơ sở cho hải quân của các quốc gia hậu Xô viết mới độc lập.
Lịch sử ban đầu
Nội chiến Nga (1917-1922)
Hải quân Liên Xô dựa trên lực lượng hải quân cộng hòa được thành lập từ tàn tích của Hải quân Đế quốc Nga, lực lượng này đã gần như bị tiêu diệt hoàn toàn trong hai cuộc Cách mạng/1917 (tháng 2, 11) trong Thế chiến I (1914-1918), sau Nội chiến Nga (1917-1922) và cuộc nổi dậy Kronstadt/1921. Trong thời kỳ cách mạng, các thủy thủ Nga tùy ý rời bỏ tàu của họ và thường bỏ bê nhiệm vụ của họ. Các sĩ quan đã bị phân tán (một số bị giết bởi Khủng bố Đỏ, một số gia nhập quân “Trắng” (chống cộng) quân đội đối lập, và những người khác chỉ đơn giản là từ chức) và hầu hết các thủy thủ đã bỏ đi và rời tàu của họ. Công việc dừng lại ở các xưởng đóng tàu, nơi những con tàu chưa hoàn thành xuống cấp nhanh chóng.
Hạm đội Biển Đen không tốt hơn Hạm đội Baltic. Cuộc cách mạng Bolshevik (Cộng sản) đã phá vỡ hoàn toàn nhân sự của nó, với các vụ giết người hàng loạt của các sĩ quan; các con tàu bị bỏ mặc mục nát đến mức không thể sử dụng được. Cuối tháng 4/1918, quân đội Đế quốc Đức di chuyển dọc theo bờ Biển Đen, tiến vào Crimea và bắt đầu tiến về căn cứ hải quân Sevastopol. Những con tàu hiệu quả hơn đã được chuyển từ Sevastopol đến Novorossiysk, tại đây, sau tối hậu thư từ Đức, chúng đã bị đánh đắm theo lệnh của Vladimir Lenin.
Các tàu còn lại ở Sevastopol đã bị quân Đức bắt giữ và sau đó, sau Hiệp định đình chiến ngày 11/11/1918 ở Mặt trận phía Tây kết thúc Chiến tranh, các tàu khác của Nga đã bị Anh tịch thu. Vào ngày 1/4/1919, trong Nội chiến Nga sau đó khi lực lượng Hồng quân chiếm được Crimea, hải đội Hải quân Hoàng gia Anh phải rút lui, nhưng trước khi rời đi, họ đã làm hư hại tất cả các thiết giáp hạm còn lại và đánh chìm 13 tàu ngầm mới.
Khi Bạch quân Sa hoàng đối lập chiếm được Crimea vào/1919, họ đã giải cứu và tái trang bị một số đơn vị. Vào cuối cuộc nội chiến, hạm đội của Wrangel, một đội tàu Trắng, di chuyển về phía nam qua Biển Đen, eo biển Dardanelles và Biển Aegean đến Địa Trung Hải đến Bizerta ở Tunisia thuộc Pháp trên bờ biển Bắc Phi, nơi nó bị giam giữ.
Con tàu đầu tiên của hải quân cách mạng có thể được coi là tàu tuần dương nổi loạn của Đế quốc Nga – Aurora, được đóng vào/1900, thủy thủ đoàn đã gia nhập những người Bolshevik cộng sản. Các thủy thủ của hạm đội Baltic đã tiếp tế cho lực lượng chiến đấu của những người Bolshevik do Vladimir Lenin và Leon Trotsky lãnh đạo trong Cách mạng Tháng Mười (tháng 11/1917) chống lại chính phủ lâm thời dân chủ của Alexander Kerensky được thành lập sau cuộc Cách mạng tháng Hai đầu tiên chống lại Sa hoàng. Một số tàu đế quốc tiếp tục phục vụ sau cuộc cách mạng, mặc dù với những tên gọi khác nhau.
Hải quân Liên Xô, được thành lập với tên gọi “Hạm đội Đỏ của Công nhân và Nông dân” (tiếng Nga: Рабо́че–крестья́нский кра́сный флот (РККФ), tiếng Anh – RKKF) theo sắc lệnh/1918 của Hội đồng Nhân dân mới, được tổ chức như một chính phủ cách mạng tạm thời của Nga, chưa sẵn sàng phục vụ trong những năm giữa hai cuộc chiến tranh từ 1918 đến 1941.
Vì sự chú ý của đất nước chủ yếu hướng vào nội bộ nên Hải quân không có nhiều kinh phí hoặc đào tạo. Một dấu hiệu cho thấy danh tiếng của nó là Liên Xô không được mời tham gia đàm phán Hiệp ước Hải quân Washington 1921-1922, hiệp ước này hạn chế quy mô và khả năng của các lực lượng hải quân hùng mạnh nhất – Anh, Mỹ, Nhật, Pháp, Ý. Phần lớn hạm đội cũ đã được chính phủ Liên Xô bán cho Đức thời hậu chiến để làm phế liệu.
Ở Biển Baltic chỉ còn lại 3 thiết giáp hạm, 2 tàu tuần dương, khoảng 10 tàu khu trục và một vài tàu ngầm. Bất chấp tình trạng này, Hạm đội Baltic vẫn là một lực lượng hải quân quan trọng, và Hạm đội Biển Đen cũng tạo cơ sở cho việc mở rộng. Ngoài ra còn tồn tại khoảng 30 đội chiến đấu đường thủy nhỏ.
Thời kỳ giữa chiến tranh (1922-1941)
Trong những/1930, khi quá trình công nghiệp hóa của Liên Xô được tiến hành, các kế hoạch đã được thực hiện nhằm mở rộng Hải quân Liên Xô thành một trong những lực lượng hùng mạnh nhất thế giới. Được Hội đồng Lao động và Quốc phòng phê duyệt vào/1926, Chương trình Đóng tàu Hải quân bao gồm các kế hoạch đóng 12 tàu ngầm; 6 chiếc đầu tiên được gọi là lớp Dekabrist. Bắt đầu từ ngày 4/11/1926, Cục Kỹ thuật số 4 (trước đây là Cục Tàu ngầm, và vẫn còn bí mật), dưới sự lãnh đạo của BM Malinin, quản lý công việc chế tạo tàu ngầm tại Nhà máy đóng tàu Baltic.
Trong những năm tiếp theo, 133 tàu ngầm đã được chế tạo theo các thiết kế được phát triển dưới thời Malinin quản lý. Các bước phát triển bổ sung bao gồm việc thành lập Hạm đội Thái Bình Dương vào/1932 và Hạm đội Phương Bắc vào/1933. Các lực lượng này sẽ được xây dựng xung quanh nòng cốt là các thiết giáp hạm mạnh mẽ thuộc lớp Sovetsky Soyuz. Chương trình xây dựng này mới chỉ ở giai đoạn đầu khi cuộc xâm lược của Đức buộc phải đình chỉ vào/1941.
Đến cuối/1937, hạm đội lớn nhất là Hạm đội Baltic đóng tại Leningrad, với 2 thiết giáp hạm, 1 tàu tuần dương huấn luyện, 8 tàu khu trục bao gồm 1 tàu khu trục dẫn đầu, 5 tàu tuần tra, 2 tàu quét mìn và một số tàu quét mìn cũ hơn. Hạm đội Biển Đen tại Sevastopol bao gồm 1 thiết giáp hạm, 3 tàu tuần dương, 1 tàu tuần dương huấn luyện, 5 tàu khu trục, 2 tàu tuần tra và 4 tàu quét mìn. Hạm đội Phương Bắc hoạt động từ bờ Vịnh Kola và Polyarny bao gồm 3 tàu khu trục và 3 tàu tuần tra, trong khi Hạm đội Thái Bình Dương có 2 tàu khu trục, được chuyển giao về phía đông vào/1936, và 6 tàu tuần tra được tập hợp ở Viễn Đông.
Hải quân Liên Xô đã có một số hành động nhỏ trong Chiến tranh Mùa đông chống lại Phần Lan/1939-1940, trên biển Baltic. Nó chủ yếu giới hạn ở các tàu tuần dương và thiết giáp hạm đấu pháo với các pháo đài của Phần Lan.
Thế chiến II: Chiến tranh Vệ quốc vĩ đại (1941-1945)
Xây dựng hạm đội Liên Xô là ưu tiên quốc gia, nhưng nhiều sĩ quan cao cấp đã thiệt mạng trong các cuộc thanh trừng của chủ nghĩa Stalin vào cuối những/1930. Tỷ lệ hải quân trong ngân sách vũ khí quốc gia giảm từ 11,5%/1941 xuống còn 6,6%/1944.
Khi Đức Quốc xã xâm lược vào tháng 6/1941 và ban đầu bắt được hàng triệu binh lính, nhiều thủy thủ và súng hải quân đã được tách ra để tiếp viện cho Hồng quân; các lực lượng hải quân được phân công lại này có vai trò đặc biệt quan trọng trên bộ trong các trận chiến giành Odessa, Sevastopol, Stalingrad, Novorossiysk, Tuapse và Leningrad. Hạm đội Baltic đã bị phong tỏa ở Leningrad và Kronstadt bởi các bãi mìn, nhưng các tàu ngầm đã trốn thoát. Hạm đội mặt nước đã chiến đấu với lực lượng phòng không của thành phố và bắn phá các vị trí của quân Đức.
Mỹ và Anh thông qua chương trình Lend Lease đã cung cấp cho Liên Xô một số tàu của họ với tổng lượng giãn nước là 810.000 tấn.
Thành phần của hạm đội Liên Xô/1941 bao gồm:
– 3 thiết giáp hạm,
– 7 tàu tuần dương (bao gồm 4 tàu tuần dương hạng nặng lớp Kirov hiện đại),
– 59 tàu khu trục (bao gồm 46 tàu khu trục lớp Gnevny và Soobrazitelny hiện đại),
– 218 tàu ngầm,
– 269 tàu phóng lôi,
– 22 tàu tuần tra,
– 88 tàu quét mìn,
– 77 tàu săn ngầm,
và một loạt các tàu nhỏ hơn khác.
Trong các giai đoạn hoàn thành khác nhau là 219 tàu khác bao gồm 3 thiết giáp hạm, 2 tàu tuần dương hạng nặng và 7 tàu hạng nhẹ, 45 tàu khu trục và 91 tàu ngầm.
Bao gồm trong tổng số trên là một số tàu trước Thế chiến I (tàu khu trục lớp Novik, một số tàu tuần dương và tất cả các thiết giáp hạm), một số tàu hiện đại được đóng tại Liên Xô và Châu Âu (như tàu khu trục Tashkent do Ý chế tạo và một phần tàu tuần dương Đức Lützow đã hoàn thành). Trong chiến tranh, nhiều tàu trên các bến tàu ở Leningrad và Nikolayev đã bị phá hủy (chủ yếu là do máy bay và thủy lôi), nhưng Hải quân Liên Xô đã nhận được các tàu khu trục Romania bị bắt giữ và tàu nhỏ Lend-Lease từ Hoa Kỳ, cũng như Hải quân Hoàng gia thiết giáp hạm cũ HMS Royal Sovereign (đổi tên thành Arkhangelsk) và tàu tuần dương USS Milwaukee của Hải quân Hoa Kỳ (được đổi tên thành Murmansk) để đổi lấy phần Liên Xô của Hải quân Ý bị bắt.
Ở Biển Baltic, sau khi chiếm được Tallinn, các tàu mặt nước đã bị phong tỏa ở Leningrad và Kronstadt bởi các bãi mìn, nơi chúng tham gia phòng không thành phố và bắn phá các vị trí của quân Đức. Một ví dụ về sự tháo vát của Liên Xô là thiết giáp hạm Marat, một con tàu cũ kỹ trước Thế chiến I đã bị máy bay Junkers Ju 87 của Đức đánh chìm khi đang neo đậu tại cảng Kronstadt vào/1941. Trong suốt thời gian còn lại của cuộc chiến, phần không bị chìm của con tàu vẫn nằm trong sử dụng như một pin nối đất. Tàu ngầm, mặc dù chịu tổn thất nặng nề do các hành động chống ngầm của Đức và Phần Lan, đã đóng một vai trò quan trọng trong cuộc chiến trên biển bằng cách làm gián đoạn hoạt động hàng hải của phe Trục ở biển Baltic.
Ở Biển Đen, nhiều tàu bị hư hại do bãi mìn và hàng không của phe Trục, nhưng chúng đã giúp bảo vệ các căn cứ hải quân và tiếp tế cho chúng khi bị bao vây, cũng như sơ tán chúng sau đó. Súng pháo hải quân hạng nặng và thủy thủ đã giúp bảo vệ các thành phố cảng trong các cuộc vây hãm kéo dài của quân đội phe Trục. Ở Bắc Băng Dương, các tàu khu trục của Hạm đội Phương Bắc của Liên Xô (lớp Novik, Type 7 và Type 7U) và các tàu nhỏ hơn đã tham gia phòng không và phòng thủ chống tàu ngầm cho các đoàn tàu Đồng minh tiến hành vận chuyển hàng hóa Lend-Lease. Ở Thái Bình Dương, Liên Xô không có chiến tranh với Nhật Bản trước/1945 nên một số tàu khu trục được chuyển giao cho Hạm đội Phương Bắc.
Ngay từ khi bắt đầu chiến sự, Không quân Hải quân Liên Xô đã hỗ trợ trên không cho các hoạt động trên bộ và hải quân có sự tham gia của Hải quân Liên Xô. Lực lượng này chịu trách nhiệm vận hành các thủy phi cơ trên bờ, thuyền bay tầm xa, máy phóng máy bay và máy bay đặt trên tàu, và máy bay trên bộ được chỉ định sử dụng cho hải quân.
Là chiến lợi phẩm sau chiến tranh, Liên Xô đã nhận được một số tàu chiến của Ý và Nhật Bản cùng nhiều tài liệu kiến trúc và kỹ thuật hải quân của Đức.
Chiến tranh Lạnh (1945-1991)
Vào tháng 2/1946, Hạm đội Đỏ được đổi tên và được gọi là Hải quân Liên Xô (tiếng Nga: Советский Военно–Морской Флот). Sau chiến tranh, Liên Xô kết luận rằng họ cần một lực lượng hải quân có thể làm gián đoạn các tuyến tiếp tế và thể hiện sự hiện diện hải quân nhỏ đối với các nước đang phát triển. Vì các nguồn tài nguyên thiên nhiên mà Liên Xô cần đều có sẵn trên vùng đất Á-Âu, nên nước này không cần hải quân để bảo vệ một hạm đội thương mại lớn, như lực lượng hải quân phương Tây đã được cấu hình để làm. Sau đó, việc chống lại các hệ thống phân phối hạt nhân trên biển đã trở thành một mục tiêu quan trọng khác của hải quân và là động lực để mở rộng.
Hải quân Liên Xô được cấu trúc xung quanh các tàu ngầm và các tàu chiến thuật nhỏ, cơ động. Chương trình đóng tàu của Liên Xô khiến các xưởng bận rộn chế tạo tàu ngầm dựa trên các thiết kế Kriegsmarine của Đức trong Thế chiến II, được hạ thủy với tần suất lớn trong những năm ngay sau chiến tranh. Sau đó, thông qua sự kết hợp giữa nghiên cứu bản địa và công nghệ thu được nhờ hoạt động gián điệp của Đức Quốc xã và các quốc gia phương Tây, Liên Xô dần cải tiến các thiết kế tàu ngầm của họ.
Liên Xô đã nhanh chóng trang bị cho hạm đội mặt nước của họ các loại tên lửa khác nhau. Thật vậy, nó đã trở thành một đặc điểm trong thiết kế của Liên Xô là đặt các tên lửa lớn lên các tàu tên lửa tương đối nhỏ nhưng nhanh, trong khi ở phương Tây, cách tiếp cận như vậy sẽ không bao giờ được coi là khả thi về mặt chiến thuật. Hải quân Liên Xô cũng sở hữu một số tàu tuần dương tên lửa dẫn đường rất lớn và được trang bị tốt, giống như những chiếc thuộc lớp Kirov và Slava. Đến những/1970, công nghệ tàu ngầm của Liên Xô ở một số khía cạnh tiên tiến hơn so với phương Tây, và một số loại tàu ngầm của họ được coi là vượt trội so với các đối thủ Mỹ.
Hải đội tác chiến số 5 (5-я Средиземноморская эскадра кораблей ВМФ) hoạt động ở Địa Trung Hải. Chức năng chính của hải đội là ngăn chặn sự xâm nhập quy mô lớn của hải quân vào Biển Đen, nơi có thể bỏ qua nhu cầu về bất kỳ cuộc xâm lược nào đối với khối lục địa Á-Âu. Soái hạm của hải đội trong một thời gian dài là tàu tuần dương lớp Sverdlov Zhdanov.
Tàu vận chuyển và hàng không
Trong kế hoạch chiến lược của các chiến lược gia Liên Xô, tàu sân bay ít quan trọng và ít được chú ý nhằm hỗ trợ chiến lược hải quân nhằm phá vỡ các tuyến liên lạc trên biển – tuy nhiên, chương trình tàu sân bay theo đuổi như một cách để duy trì sự cạnh tranh với Hải quân Hoa Kỳ.
Hải quân Liên Xô vẫn có sứ mệnh đối đầu với tàu ngầm phương Tây, tạo ra nhu cầu về các tàu mặt nước cỡ lớn mang theo trực thăng chống ngầm. Trong/1968 và 1969, các tàu sân bay trực thăng lớp Moskva lần đầu tiên được triển khai, kế tục là chiếc đầu tiên trong số 4 tàu tuần dương chở máy bay thuộc lớp Kiev vào/1973. Cả hai loại này đều có khả năng vận hành trực thăng ASW, và lớp Kiev cũng vận hành máy bay V/STOL (ví dụ, Yak-38 “Forger”); chúng được thiết kế để hoạt động nhằm phòng thủ hạm đội, chủ yếu trong phạm vi hoạt động của các máy bay Không quân Hải quân Liên Xô trên đất liền.
Trong những/1970, Liên Xô bắt đầu Project 1153 Orel (Đại bàng), với mục đích đã nêu là tạo ra một tàu sân bay có khả năng đặt máy bay chiến đấu cánh cố định để bảo vệ hạm đội đã triển khai. Dự án đã bị hủy bỏ trong giai đoạn lập kế hoạch khi các ưu tiên chiến lược thay đổi một lần nữa.
Trong những/1980, Hải quân Liên Xô đã mua tàu sân bay thực sự đầu tiên của mình, Tbilisi, sau đó được đổi tên thành Đô đốc Hạm đội Liên Xô Kuznetsov, mang theo các máy bay chiến đấu Sukhoi Su-33 “Flanker-D” và MiG-29, và Ka-27 máy bay trực thăng.
Một đặc điểm khác biệt của các tàu sân bay Liên Xô là vũ khí tên lửa tấn công của chúng (cũng như vũ khí tác chiến phòng không tầm xa), một lần nữa đại diện cho khái niệm tác chiến phòng thủ hạm đội, trái ngược với sự nhấn mạnh của phương Tây vào các nhiệm vụ tấn công bờ biển từ việc triển khai từ xa. Chiếc tàu sân bay thứ hai (tên trước khi đi vào hoạt động là Varyag) đang được đóng khi Liên Xô tan rã vào năm 1991. Quá trình xây dựng bị dừng lại và con tàu sau đó được bán chưa hoàn thiện cho Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa bởi Ukraine, quốc gia kế thừa một phần hạm đội cũ của Liên Xô sau sự tan rã của Liên Xô. Nó được biên chế vào Hải quân Quân đội Giải phóng Nhân dân (PLAN) vào năm 2012 với tên gọi Liêu Ninh.
Ngay sau khi hạ thủy chiếc tàu lớp Kuznetsov thứ hai này, Hải quân Liên Xô bắt đầu chế tạo một thiết kế tàu sân bay cải tiến, Ulyanovsk, lớn hơn một chút so với lớp Kuznetsov và chạy bằng năng lượng hạt nhân. Dự án đã bị chấm dứt, và những cấu trúc nhỏ đã được bắt đầu theo cách xây dựng đã bị loại bỏ.
Một phần để thực hiện các chức năng thông thường đối với máy bay hoạt động trên tàu sân bay, Hải quân Liên Xô đã triển khai một số lượng lớn máy bay ném bom chiến lược trong vai trò hàng hải, với Aviatsiya Voenno-Morskogo Flota (AV-MF, hoặc Lực lượng Không quân Hải quân). Các máy bay ném bom chiến lược như Tupolev Tu-16 “Badger” và Tu-22M “Backfire” được triển khai với tên lửa chống hạm tốc độ cao. Trước đây được cho là đánh chặn các đoàn tàu hộ tống của NATO di chuyển trên các tuyến liên lạc trên biển qua Bắc Đại Tây Dương giữa châu Âu và Bắc Mỹ, vai trò chính của những chiếc máy bay này là bảo vệ đất liền Liên Xô khỏi các cuộc tấn công của lực lượng đặc nhiệm tàu sân bay Hoa Kỳ.
Tàu ngầm
Do vị trí địa lý của Liên Xô, tàu ngầm được coi là tàu chỉ huy (capital ship) của Hải quân. Tàu ngầm có thể xuyên thủng các nỗ lực phong tỏa, ở vùng biển hạn chế của Biển Baltic và Biển Đen hoặc ở vùng xa xôi phía tây Bắc Cực của Liên Xô, trong khi các tàu nổi rõ ràng dễ bị phát hiện và tấn công hơn nhiều. Liên Xô đã tham gia Thế chiến II với nhiều tàu ngầm hơn Đức, nhưng vị trí địa lý và tốc độ tấn công của Đức đã ngăn cản Liên Xô sử dụng hiệu quả hạm đội đông đảo hơn của mình để tạo lợi thế cho mình. Vì cho rằng “số lượng có chất lượng” và với sự kiên quyết của Đô đốc Hạm đội Sergey Gorshkov, Hải quân Liên Xô tiếp tục vận hành nhiều tàu ngầm tên lửa thế hệ thứ nhất, được chế tạo vào đầu những năm 1960, cho đến cuối những năm 1960. Chiến tranh Lạnh năm 1991.
Ở một số khía cạnh, bao gồm cả tốc độ và công nghệ lò phản ứng, các tàu ngầm Liên Xô đã đạt được những thành công độc nhất vô nhị, nhưng trong phần lớn thời đại, chúng thua xa các đối thủ phương Tây về năng lực tổng thể. Ngoài tốc độ tương đối cao và độ sâu hoạt động lớn, chúng còn là mục tiêu tác chiến chống ngầm (ASW) khó bị tiêu diệt do có nhiều ngăn, sức nổi dự trữ lớn và đặc biệt là thiết kế hai thân.
Thiếu sót chính của chúng là giảm tiếng ồn không đủ (tàu của Mỹ chạy êm hơn) và công nghệ sonar thô sơ. Âm học là một loại lĩnh vực đặc biệt thú vị mà Liên Xô tìm kiếm về các phương pháp sản xuất tàu ngầm của phương Tây, và tổ chức gián điệp John Anthony Walker hoạt động lâu năm có thể đã cung cấp lớn vào kho tàng kiến thức của họ về điều đó.
Hải quân Liên Xô sở hữu nhiều tàu ngầm tên lửa dẫn đường chuyên dụng, chẳng hạn như tàu ngầm lớp Oscar, cũng như nhiều tàu ngầm tấn công và tàu ngầm tên lửa đạn đạo; lớp Typhoon của họ là những tàu ngầm lớn nhất thế giới. Trong khi hải quân phương Tây cho rằng lực lượng tàu ngầm tấn công của Liên Xô được thiết kế để đánh chặn các đoàn tàu vận tải của NATO, thì giới lãnh đạo Liên Xô chưa bao giờ chuẩn bị tàu ngầm của họ cho nhiệm vụ như vậy. Lực lượng này cũng nhắm mục tiêu vào các nhóm tác chiến tàu sân bay Mỹ.
Trong những năm qua, các tàu ngầm của Liên Xô đã gặp phải một số tai nạn, đáng chú ý nhất là trên một số tàu ngầm hạt nhân. Các sự cố nổi tiếng nhất bao gồm tàu ngầm lớp Yankee K-219 và tàu ngầm lớp Mike Komsomolets, cả hai đều bị cháy, và vụ rò rỉ lò phản ứng hạt nhân nguy hiểm hơn nhiều trên tàu ngầm lớp Hotel K-19, bị thuyền trưởng ngăn chặn trong gang tấc. An toàn hạt nhân không đầy đủ, kiểm soát hư hỏng kém và các vấn đề kiểm soát chất lượng trong quá trình xây dựng (đặc biệt là trên các tàu ngầm trước đó) là những nguyên nhân điển hình gây ra tai nạn. Trong một số trường hợp đã xảy ra các vụ va chạm với tàu ngầm Mỹ. Tuy nhiên, không ai trong số này đã được xác nhận chính thức bởi Hải quân Hoa Kỳ. Vào ngày 28/8/1976, K-22 (Echo II) va chạm với khinh hạm USS Voge ở Địa Trung Hải.
Thời kỳ chuyển tiếp
Sau khi Liên Xô tan rã và Chiến tranh Lạnh kết thúc, Hải quân Liên Xô, giống như các nhánh khác của Lực lượng Vũ trang, cuối cùng đã mất một số đơn vị vào tay các nước Cộng hòa thuộc Liên Xô cũ và không được cấp kinh phí. Một số tàu đã được chuyển đến các quốc gia thuộc Liên Xô cũ:
– Biển Baltic: Hải quân Estonia, Hải quân Latvia và Hải quân Litva. Cả ba nước đều gia nhập NATO vào năm 2004.
– Biển Đen: Hải quân Ukraine và Hải quân Gruzia. Hải quân Gruzia đã bị Hải quân Nga đánh bại trong trận chiến ngoài khơi Abkhazia năm 2008. Hầu hết các tàu của Hải quân Ukraine đã bị bắt trở lại trong sự kiện Liên bang Nga sáp nhập Crimea vào năm 2014.
– Biển Caspian: Hải quân Azerbaijan, Hải quân Kazakhstan và Hải quân Turkmenia.
Tàu thuyền tồn
Năm 1990, Hải quân Liên Xô có:
– 63 tàu ngầm tên lửa đạn đạo:
+ 6 tàu ngầm Project 941 (lớp Typhoon).
+ 40 tàu ngầm Project 667B (lớp Delta).
+ 12 tàu ngầm Project 667A (lớp Yankee).
+ 5 tàu ngầm Project 658 (lớp Hotel).
– 72 tàu ngầm tên lửa hành trình:
+ 6 tàu ngầm lớp Oscar.
+ 6 tàu ngầm Yankee Notch.
+ 14 tàu ngầm lớp Charlie.
+ 30 tàu ngầm lớp Echo.
+ 16 tàu ngầm lớp Juliett.
– 68 tàu ngầm tấn công hạt nhân:
+ 5 tàu ngầm lớp Akula.
+ 2 tàu ngầm lớp Sierra.
+ 6 tàu ngầm lớp Alfa.
+ 46 tàu ngầm lớp Victor.
+ 6 tàu ngầm lớp November.
+ 3 tàu ngầm Yankee SSN.
– 63 tàu ngầm tấn công thông thường:
+ 18 tàu ngầm lớp Kilo.
+ 20 tàu ngầm lớp Tango.
+ 25 tàu ngầm lớp Foxtrot.
– 9 tàu ngầm phụ trợ:
+ 1 tàu ngầm lớp Beluga.
+ 1 tàu ngầm lớp Lima.
+ 2 tàu ngầm lớp India.
+ 4 tàu ngầm lớp Bravo.
+ 1 tàu ngầm lớp Losos.
– 7 tàu sân bay / tàu sân bay trực thăng:
+ 1 tàu sân bay lớp Kuznetsov.
+ 4 tàu sân bay lớp Kiev.
+ 2 tàu sân bay trực thăng lớp Moskva.
– 3 tàu chiến tuần dương:
+ 3 tàu chiến-tuần dương lớp Kirov.
– 30 tàu tuần dương:
+ 3 tàu tuần dương lớp Slava.
+ 7 tuần dương hạm lớp Kara.
+ 4 tàu tuần dương lớp Kresta I.
+ 10 tàu tuần dương lớp Kresta II.
+ 4 tàu tuần dương lớp Kynda.
+ 2 tuần dương hạm lớp Sverdlov.
– 45 tàu khu trục:
+ 11 tàu khu trục lớp hiện đại.
+ 11 tàu khu trục lớp Udaloy.
+ 18 tàu khu trục lớp Kashin.
+ 3 tàu khu trục lớp Kanin.
+ 2 tàu khu trục lớp Kildin.
– 113 khinh hạm:
+ 32 khinh hạm lớp Krivak.
+ 1 khinh hạm lớp Koni.
+ 18 khinh hạm lớp Mirka.
+ 31 khinh hạm lớp Petya.
+ 31 khinh hạm lớp Riga.
– 124 tàu hộ vệ:
+ 10 tàu hộ vệ lớp Parchim.
+ 36 tàu hộ vệ lớp Nanuchka.
+ 78 tàu hộ vệ lớp Grisha.
– 42 tàu tác chiến đổ bộ:
+ 3 tàu đổ bộ lớp Ivan Rogov.
+ 19 tàu đổ bộ lớp Ropucha.
+ 14 tàu đổ bộ lớp Alligator.
+ 6 tàu đổ bộ lớp Polnocny
– 425 tàu tuần tra.
Không quân Hải quân Liên Xô
Các đơn vị Không quân Hải quân chính quy của Liên Xô được thành lập vào/1918. Họ tham gia Nội chiến Nga, hợp tác với tàu và quân đội trong các trận chiến ở Petrograd, Biển Baltic, Biển Đen, sông Volga, sông Kama, Bắc Dvina. và trên Hồ Onega. Lực lượng Không quân Hải quân Liên Xô mới thành lập chỉ bao gồm 76 thủy phi cơ lỗi thời. Ít ỏi và không hoàn hảo về mặt kỹ thuật, nó chủ yếu được sử dụng để tiếp tế cho các con tàu và quân đội.
Vào nửa sau của những/1920, trật tự chiến đấu của Không quân Hải quân bắt đầu phát triển. Nó đã nhận được thủy phi cơ trinh sát, máy bay ném bom và máy bay chiến đấu mới. Vào giữa những/1930, Liên Xô đã thành lập Lực lượng Không quân Hải quân trong Hạm đội Baltic, Hạm đội Biển Đen và Hạm đội Thái Bình Dương của Liên Xô. Tầm quan trọng của Không quân Hải quân đã tăng lên đáng kể vào/1938-1940, trở thành một trong những thành phần chính của Hải quân Liên Xô. Vào thời điểm này, Liên Xô đã tạo ra các đội hình và đơn vị hàng không ngư lôi và bom.
Bộ binh Hải quân Liên Xô (Soviet Naval Infantry)
Trong Thế chiến II, khoảng 350.000 thủy thủ Liên Xô đã chiến đấu trên bộ. Khi bắt đầu chiến tranh, hải quân chỉ có một lữ đoàn hải quân trong Hạm đội Baltic, nhưng bắt đầu thành lập và huấn luyện các tiểu đoàn khác. Những điều này cuối cùng là:
– 6 trung đoàn bộ binh hải quân (650 lính thủy đánh bộ trong 2 tiểu đoàn).
– 40 lữ đoàn bộ binh hải quân gồm 5-10 tiểu đoàn, được hình thành từ thủy thủ đoàn của các tàu dư thừa. 5 lữ đoàn đã được trao trạng thái Gvardy (Cận vệ).
– Nhiều đơn vị nhỏ hơn.
– 1 sư đoàn – Sư đoàn bộ binh hải quân 55, trước đây là một đội hình của Hồng quân.
Tình hình quân sự đòi hỏi phải triển khai một số lượng lớn lính thủy đánh bộ trên mặt trận trên bộ, vì vậy Bộ binh Hải quân đã góp phần bảo vệ Moscow, Leningrad, Odessa, Sevastopol, Stalingrad, Novorossiysk và Kerch. Bộ binh Hải quân đã tiến hành hơn 114 cuộc đổ bộ, phần lớn do trung đội, đại đội thực hiện. Tuy nhiên, nói chung, Bộ binh Hải quân phục vụ như bộ binh thông thường, không có bất kỳ khóa huấn luyện đổ bộ nào.
Họ đã tiến hành bốn chiến dịch lớn: hai trong Trận bán đảo Kerch, một trong Chiến dịch Kavkaz và một trong khuôn khổ Cuộc đổ bộ lên Moonsund, ở Baltic. Trong chiến tranh, 5 lữ đoàn và 2 tiểu đoàn bộ binh hải quân đã được trao tặng danh hiệu Cận vệ. 9 lữ đoàn và 6 tiểu đoàn đã được tặng thưởng huân chương, và nhiều người được phong danh hiệu danh dự. Danh hiệu Anh hùng Liên Xô được phong tặng cho 122 thành viên của các đơn vị bộ binh hải quân.
Kinh nghiệm của Liên Xô trong chiến tranh đổ bộ trong Thế chiến II đã góp phần phát triển các hoạt động vũ trang kết hợp của Liên Xô. Nhiều thành viên của Bộ binh Hải quân đã được huấn luyện nhảy dù, thực hiện nhiều hoạt động nhảy dù và thả dù thành công hơn so với Lực lượng Nhảy dù Liên Xô VDV (Soviet Airborne Troops).
Bộ binh Hải quân đã bị giải tán vào/1947, với một số đơn vị được chuyển giao cho Lực lượng Phòng thủ Bờ biển.
Năm 1961, Bộ binh Hải quân được tái thành lập và trở thành một trong những binh chủng tích cực chiến đấu của Quân chủng Hải quân. Mỗi Hạm đội được chỉ định một đơn vị Thủy quân lục chiến cấp trung đoàn (và sau này là lữ đoàn). Bộ binh Hải quân đã nhận được các phiên bản lội nước của phương tiện chiến đấu bọc thép tiêu chuẩn, bao gồm cả xe tăng được Quân đội Liên Xô sử dụng.
Đến/1989, Lực lượng Bộ binh Hải quân có quân số 18.000 lính thủy đánh bộ, được tổ chức thành Sư đoàn Thủy quân lục chiến và 4 lữ đoàn Thủy quân lục chiến độc lập:
– Sư đoàn Bộ binh Hải quân 55, tại Vladivostok (Hạm đội Thái Bình Dương).
– Lữ đoàn Bộ binh Hải quân Giáo hội 61 tại Pechenga (Hạm đội Phương Bắc).
– Lữ đoàn Bộ binh Hải quân 175, tại Tumanny (Hạm đội Phương Bắc).
– Lữ đoàn bộ binh hải quân cận vệ 336 tại Baltiysk (Hạm đội Baltic).
– Lữ đoàn Bộ binh Hải quân 810, tại Sevastopol (Hạm đội Biển Đen).
Vào cuối Chiến tranh Lạnh, Hải quân Liên Xô có hơn 80 tàu đổ bộ, cũng như hai tàu đổ bộ lớp Ivan Rogov. Loại thứ hai có thể vận chuyển một tiểu đoàn bộ binh với 40 xe bọc thép và tàu đổ bộ của họ. (Một trong những tàu Rogov đã ngừng hoạt động).
Với 75 chiếc, Liên Xô có kho vũ khí tấn công đệm khí lớn nhất thế giới. Ngoài ra, nhiều tàu trong số 2.500 tàu của hạm đội thương mại Liên Xô (Morflot) có thể dỡ vũ khí và vật tư trong các cuộc đổ bộ.
Vào ngày 18/11/1990, trước thềm Hội nghị thượng đỉnh Paris nơi Hiệp ước Lực lượng Vũ trang Thông thường ở Châu Âu (CFE) và Viên về các biện pháp xây dựng lòng tin và an ninh (CSBM) đã được ký kết, dữ liệu của Liên Xô đã được trình bày theo cái gọi là ban đầu trao đổi dữ liệu. Điều này cho thấy sự xuất hiện khá bất ngờ của ba cái gọi là sư đoàn phòng thủ bờ biển (bao gồm sư đoàn 3 tại Klaipėda thuộc Quân khu Baltic, sư đoàn 126 tại Quân khu Odessa và dường như là sư đoàn súng trường cơ giới cận vệ 77 thuộc Hạm đội phương Bắc), cùng với 3 lữ đoàn/trung đoàn pháo binh, trực thuộc Hải quân Liên Xô, mà trước đây NATO chưa từng biết đến.
Phần lớn thiết bị, thường được hiểu là hạn chế theo hiệp ước (TLE) đã được tuyên bố là một phần của bộ binh hải quân. Lập luận của Liên Xô là CFE đã loại trừ tất cả các lực lượng hải quân, bao gồm cả các bộ phận thường trú trên đất liền. Chính phủ Liên Xô cuối cùng đã bị thuyết phục rằng vị trí của nó không thể được duy trì.
Một tuyên bố của chính phủ Liên Xô vào ngày 14/7/1991, sau đó được các quốc gia kế thừa của nó thông qua, với điều kiện là tất cả “thiết bị hạn chế theo hiệp ước” (xe tăng, pháo và xe bọc thép) được giao cho bộ binh hải quân hoặc lực lượng phòng thủ bờ biển, sẽ bị coi là chống lại toàn bộ quyền lợi hiệp ước.
Người đứng đầu Lực lượng Hải quân Liên Xô
Tư lệnh Lực lượng Hải quân
– Chỉ huy Lực lượng Hải quân của RSFSR (“KoMorSi”):
+ Vasili Mikhailovich Altfater (15/10/1918 – 22/4/1919),
+ Yevgeny Andreyevich Berens (24/4/1919 – 5/2/1920),
+ Aleksandr Vasilyevich Nemits (05/02/1920 – 22/11/1921).
– Chánh văn phòng Tổng tư lệnh về các vấn đề hải quân (từ 27/8/1921):
+ Tổng tư lệnh Lực lượng Hải quân Liên Xô (“NaMorSi”) (từ ngày 1/1/1924),
+ Eduard Samoilovich Pantserzhansky (22/11/1921 – 9/12/1924),
+ Vyacheslav Ivanovich Zof (9/12/1924 – 23/8/1926),
+ Romuald Adamovich Muklevich (23/8/1926 – 11/6/1931),
+ Sĩ quan cấp tướng hạm đội Hạng 1 Vladimir Mitrofanovich Orlov (11 tháng 6/1931 – 15 tháng 8/1937),
+ Sĩ quan cấp tướng hạm đội Hạng 2 Lev Mikhailovich Galler (10/7 – 15/8/1937) Quyền,
+ Sĩ quan cấp tướng hạm đội Hạng 1 Mikhail Vladimirovich Viktorov (15/8/1937 – 30/12/1937).
– Chính ủy Nhân dân Hải quân Liên Xô (“NarKom VMF USSR”) (từ 1938):
+ Chính ủy Lục quân Hạng 1 Pyotr Alexandrovich Smirnov (30/12/1937 – 5/11/1938),
+ Tư lệnh Lục quân Hạng 1 Mikhail Petrovich Frinovsky (5/11/1938 – 20/3/1939),
+ Đô đốc Nikolai Gerasimovich Kuznetsov (từ 27/4/1939).
– Tổng tư lệnh Hải quân Liên Xô (“GlavKom VMF”) (từ 1943):
+ Đô đốc hạm đội Nikolai Gerasimovich Kuznetsov (đến 1/1947),
+ Đô đốc Ivan Stepanovich Yumashev (17/1/1947 – 20/7/1951),
+ Đô đốc Hạm đội Liên Xô Nikolai Gerasimovich Kuznetsov (20/7/1951 – 5/1/1956), nhiệm kỳ thứ hai,
+ Đô đốc Hạm đội Liên Xô Sergey Georgyevich Gorshkov (5/1/1956 – 8/12/1985), được coi là sĩ quan chịu trách nhiệm chính trong việc cải tổ Hải quân Liên Xô,
+ Đô đốc Hạm đội Vladimir Nikolayevich Chernavin (8/12/1985 – 12/1991; Hải quân SNG đến 8/1992)./.
